اثر تنش خشکی بر رشد و محتوای گلیکوزیدهای استویول در گیاه استویا (Stevia rebaudiana)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

2 استادیار، پژوهشکدۀ بیوتکنولوژی کشاورزی ایران

3 دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تغییرات رطوبتی خاک بر رشد و کیفیت گلیکوزیدهای استویول در استویا (Stevia rebaudiana B.)، آزمایشی گلخانه­ای در قالب طرح­ کاملاً تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در پژوهشکدۀ بیوتکنولوژی کشاورزی ایران (منطقۀ مرکزی کشور- اصفهان) در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای رطوبتی براساس تلفیقی از ظهور علائم ظاهری گیاه (عدم پژمردگی تا پژمردگی شدید) و رطوبت خاک اعمال شدند. به‌این‌ترتیب تیمارها براساس 1/19، 1/15، 9/11 و 1/9 درصد رطوبت وزنی خاک آبیاری شدند که با توجه به شرایط گلخانه، این سطوح تنش رطوبتی با دور آبیاری 3، 6، 9 و 12 روز ایجاد شد. نتایج نشان داد کاهش رطوبت خاک تا دور آبیاری 9 روز، تأثیری در ارتفاع بوته و وزن خشک برگ­ استویا نداشت، ولی دور آبیاری 12 روز، سبب کاهش معنا­دار رشد گیاه شد. بیشترین شاخص برداشت با دور آبیاری 6 روز به‌دست آمد (36/51 درصد). کاهش رطوبت خاک سبب افزایش معنا­دار محتوای استویوزاید و دالکوزاید A شد، ولی تأثیری بر انواع ربودیوزایدها (A، F و C) نداشت. محتوای کل گلیکوزیدهای استویول نیز با کاهش رطوبت خاک افزایش یافت و دور آبیاری سه روز، دارای کمترین مقدار گلیکوزید استویول بود. در همۀ تیمارها مقدار استویوزاید بیشتر از سایر گلیکوزیدهای استویول بود. حداکثر عملکرد قند استویولی با دور آبیاری 6 روز به‌دست آمد. نتایج کلی آزمایش نشان داد با کاهش رطوبت خاک (کمتر از 9/11 درصد وزن خاک) وزن خشک برگ استویا کاهش یافت، ولی محتوای گلیکوزیدهای استویول افزایش معنا­داری داشت. همچنین با دور آبیاری 6‌روزه بیشترین شاخص برداشت و عملکرد قند استویولی ایجاد شد. اگرچه با کاهش رطوبت خاک مقدار گلیکوزیدهای استویول افزایش یافت، به‌دلیل کاهش معنا­دار عملکرد برگ و عملکرد قند استویولی در فواصل آبیاری بیشتر از 6 روز (کاهش رطوبت خاک زیر 1/15 درصد وزنی)، به‌نظر می­رسد تشدید خشکی بیشتر از این حد سبب افت عملکرد استویا می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Drought Stress on Growth and Steviol Glycosides Content of Stevia (Stevia rebaudiana)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Karimi 1
  • Javad Hashemi 2
  • Ali Ahmadi 3
  • Alireza Abbasi 3
1 Ph.D Student of physiology, Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Tehran, Karaj, Iran
2 Assistant Professor, Department of secondary metabolites, Branch of Center Region of Iran
3 Associate Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Tehran, Karaj, Iran
چکیده [English]

To study the effect of soil moisture variation on growth and steviol glycosides contents in Stevia (Stevia rebaudiana B), a potexperiment based on a randomized complete design with four treatments and three replications were conducted in a greenhouse of Agricultural Biotechnology Research Institute of Iran (central region, Isfahan), in 2012. Experimental treatments applied as a combination of visual symptom appearance in plant (normal to severe wilting) and soil moisture. So, treatments irrigated in 19.1, 15.1, 11.9 and 9.1% of soil moisture content (w/w) that are created in greenhouse situation with irrigation of 3, 6, 9 and 12 days interval, respectively. Results showed that soil moisture reduction up to 9 days irrigation interval had no effect on plant height and leaf dry weight, but plant growth significantly reduced in 12 days irrigation period. Maximum of harvest index obtained in 6 days irrigation period (51.36%). Soil moisture reduction caused significant increment in stevioside and dulcoside A, but not affected the rebaudioside types (A, F and C). Total steviol glycosides increased with the soil moisture reduction and plant grown with 3 days irrigation interval had minimum steviol glycosides. Stevioside was highest in steviol glycosides in all treatments. Plants grown under 6 days irrigation interval had the maximum of steviol sugar yield. Totally, the results of this experiment showed that leaf dry weight decreased with decline of soil moisture content (below 11.9 w/w), but steviol glycosides content had significant increment. The highest of harvest index and steviol sugar yield were obtained in the 6 days irrigation interval. Although, steviol glycosides content increased with the soil moisture reduction, it means that intensify of drought stress more than 6 days irrigation interval (reduction of soil moisture content below the 15.1 w/w) caused downfall of Stevia yield due to significant reduction of leaf yield and steviol sugar yield in severity of drought stress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soil moisture
  • Stevia
  • steviol glycosides
  • stevioside