برهم‌کنش نیتروژن و تراکم بر عملکرد، محتوای عناصر و کارایی مصرف نیتروژن کتان روغنی (Linum usitatisimum L.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

2 دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

3 استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

چکیده

انتخاب بهینه کاربرد نیتروژن و تراکم برای دستیابی به بالاترین عملکرد، جذب عناصر و کارایی مصرف نیتروژن در کتان(Linum usitatisimum L.) دارای اهمیت می­باشد.اینآزمایشباهدف دستیابیبه ترکیب بهینهکودنیتروژنو تراکم بوته درکتان روغنی انجام شد. آزمایشدرسال 1395 در مزرعه دانشگاه یاسوج، به‌صورتکرت‌هایخردشدهدرقالببلوک‌هایکاملتصادفیباسهتکرارانجامشد. تیمارها شامل نیتروژندرپنجسطح صفر، 25، 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار و تراکم کشت در سه سطح 50، 100 و 150 بوته در مترمربع بود. حداکثر عملکرد روغن (10/982 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (2525 کیلوگرم در هکتار)، درصد پروتئین (5/33 درصد)، موسیلاژ دانه (4/7 درصد)، فسفر (41/0 درصد) و پتاسیم دانه (85/2 درصد) در تیمار مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در تراکم 100 بوته به‌دست آمد. بیشترین کارایی مصرف نیتروژن (5/79 کیلوگرم بر کیلوگرم) در تیمار 25 کیلوگرم نیتروژن و تراکم 150 بوته و کمترین آن (4/20 کیلوگرم بر کیلوگرم)، در تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن در تراکم 50 بوته مشاهد شد. به‌طورکلی، تراکم 100 بوته و مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن برای تولید کتان روغنی در منطقه یاسوج پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Interaction of nitrogen and density on yield, nutrients content and nitrogen use efficiency in linseed (Linum usitatisimum L.)

نویسندگان [English]

  • Razieh Heydari 1
  • Mohsen Movahhedi Dehnavi 2
  • Alireza Yadavi 2
  • Alireza Khoshroo 3
1 Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Iran
2 Associate Professor of Agronomy, Department of Agronomy and Plant Breeding Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran
3 Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Iran
چکیده [English]

It is important to determine the optimum nitrogen and plant density to increase linseed quantitative and qualitative yields, nutrients uptake and nitrogen use efficiency. Therefore, this experiment was conducted to achieve the best nitrogen and plant density combination in linseed. The experiment was conducted in Yasouj University, Iran, as a split plot based on a randomized complete block design with three replications in 2016. Treatments were nitrogen as main factor in five levels (0, 25, 50, 75 and 100 kg N ha -1) and density as sub factor in three levels (50, 100 and 150 plant m-2). Maximum seed oil yield (982 Kg ha-1), seed yield (2525 Kg ha-1), grain protein (33.5 %),  seed mucilage (7.4%), seed phosphorus (0.41% ) and potassium (2.85%) were obtained from 100 kg N ha-1 at the density of 100 plants m-2. Maximum nitrogen use efficiency (79.5 kg kg-1) was obtained in 25 kg N ha-1 and 150 plants m-2 treatment, however the minimum (20.4 kg kg-1) obtained from minimum plant density and maximum nitrogen. Generally it is suggested the 100 plant m-2 density and 100 Kg ha-1 nitrogen to produce high linseed yield quantity and also quality in Yasouj region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Linear relationship
  • oil percentage
  • protein percentage
  • seed mucilage
  • seed phosphorus

اصل مقاله

مقدمه

کتان روغنی یکی از گیاهان روغنی و دارویی است که در سطح جهان از اهمیت خاصی برخوردار است و در سال­های اخیر، در سطح جهانی به‌عنوان یکی از مفیدترین نباتات روغنی مورد توجه قرار گرفته است (Khajehpour, 2004). برای دستیابی به عملکرد خوب در ارقام زراعی، باید عناصر غذایی به مقدار بهینه مصرف شوند. در این میان، سهم کودهای نیتروژن نسبت به سایر کودها بیشتر است. برای تولید اقتصادی محصولات مختلف و تأمین نیاز کمی و کیفی غذای جامعه، مدیریت نیتروژن از اولویت ویژه­ای برخوردار است. بنابراین استفاده از کودهای نیتروژنه برای افزایش تولید محصول و افزایش کارایی مصرف نیتروژن، دارای اهمیت است (Houshmandfar et al., 2008). نتایج پژوهشی نشان داده است که با افزایش سطح نیتروژن، عملکرد دانه در کتان روغنی افزایش یافت، به‌طوری‌که بیشترین عملکرد روغن به میزان 939 کیلوگرم در هکتار، با مصرف 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به‌دست آمد (Parhizkar Khajani et al., 2012). همچنین در پژوهش دیگری، کاربرد 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در مقایسه با شاهد (عدم کاربرد نیتروژن)، باعث افزایش عملکرد دانه کتان روغنی شد که علت این افزایش عملکرد را اثر نیتروژن روی رشد سبزینه­ای گیاه و افزایش تولید ماده ذخیره‌ای، تعداد شاخه­های فرعی، افزایش میزان باروری گل­ها و تعداد کپسول که در نهایت سبب افزایش عملکرد دانه می­شود، دانستند (Shokri, 2013). نتایج پژوهشی نشان داد که کود نیتروژنه، باعث افزایش تعداد، وزن و عملکرد دانه­ها در اسفرزه می­شود و تعداد کیسه­ها، کانال­ها و سلول­های تولید کننده موسیلاژ را  افزایش می­دهد. همچنین نتیجه این پژوهش نشان داد که مصرف نیتروژن، به‌طور معنی­داری درصد موسیلاژ را تحت تاثیر قرار داد، به‌طوری‌که مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار باعث تولید بیشترین درصد موسیلاژ (9/8 درصد) در مقایسه با تیمار شاهد شد ( Vakili Shahrbabaki & Baghizadeh., 2012).

تحریک رشد گیاه در نتیجه مصرف نیتروژن می­تواند از طریق افزایش توانایی گیاه در جذب فسفر، در نهایت منجر به افزایش میزان فسفر در گیاه به ازای واحد سطح شود (Sadeghi et al., 2016). همچنین نتایج همین آزمایش نشان داد که با افزایش سطح مصرف کود اوره، جذب پتاسیم در دانه گیاه ختمی به‌طور معنی­داری افزایش یافت. همچنین بیان شد که افزایش جذب پتاسیم در نتیجه کاربرد کود شیمایی اوره می­تواند ناشی از تحریک رشد رویشی گیاه در بخش هوایی و زیر زمینی و در نتیجه افزایش توانایی گیاه در جذب پتاسیم از خاک باشد. کارایی مصرف نیتروژن، متأثر از میزان نیتروژن مصرفی و سایر اصول زراعی است. نتایج پژوهشی روی سویا نشان داد که بیشترین و کمترین کارایی مصرف نیتروژن، به‌ترتیب به مصرف 75 و 150 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار تعلق داشت
 (Shaabani et al., 2016).

انتخاب تراکم مطلوب گیاهان زراعی، به­علت وجود رقابت بر سر منابع محیطی مشترک (آب، مواد غذایی و نور) و مسائلی از قبیل ساختار جامعه گیاهی، محیط رشد و برداشت گیاهان می‌باشد. در تراکم بوته کمتر از حد مطلوب، حداکثر عوامل محیطی همچون نور، رطوبت و مواد غذایی استفاده نمی‌شود و در تراکم بالاتر از حد بهینه نیز رقابت شدید، از عملکرد نهایی محصول خواهد کاست. طبق گزارشی، تراکم گیاه کتان روغنی، اثر معنی­داری بر روی عملکرد دانه نشان داد و بالاترین عملکرد دانه، از حداکثر تراکم (1000 بوته در مترمربع) به‌دست آمد. همچنین عملکرد دانة تولید شده در تراکم 500 بوته در مترمربع، نزدیک به دو برابر تراکم 300 بوته و در تراکم 1000 بوته، بیش از دو برابر عملکرد در تراکم 300 بوته در مترمربع بود (Tadayon et al., 2013). از آن‌جا که عملکرد دانه، تابعی از ارتفاع بوته و پارامترهای اجزای عملکرد از جمله تعداد بوته، شاخه­دهی و تعداد کپسول در واحد سطح است، بنابراین تراکم بالاتر بوته به دلیل تعداد بوته و کپسول بیشتر، عملکرد دانة بیشتری نسبت به تراکم­های کمتر ایجاد کرده است.

با افزایش تراکم بوته یولاف وحشی نیز کارایی مصرف نیتروژن آن افزایش یافته، زیرا قدرت جذب نیتروژن این گیاه با افزایش تراکم افزایش می­یابد. این افزایش به­ویژه در سطح کم نیتروژن که محدودیت و رقابت برای جذب آن محتمل­تر است، بیشتر بوده است
(Chamani Asghari et al., 2011). گزارش تحقیقی روی زیره سبز نشان داد که تراکم بوته، تأثیر معنی‌داری بر جذب فسفر و پتاسیم داشت، به­طوری‌که بیشترین غلظت فسفر و پتاسیم، به‌ترتیب در تراکم 80 و 100 بوته در مترمربع به­دست آمد (Ghaderi et al., 2016). می­توان چنین نتیجه گرفت که جذب فسفر و پتاسیم در تراکم پایین، بیشتر به دلیل رقابت کمتر در بین گیاهان برای به‌دست آوردن مواد غذایی مورد نیاز آن­ها است که در پژوهشی بر روی آفتاب­گردان نیز گزارش شده است (Mojiri et al., 2003). با توجه به اقلیم خاص منطقه یاسوج و اهمیت توسعه کشت گیاه کتان روغنی در تناوب با سایر گیاهان زراعی و همچنین اهمیت تعیین میزان بهینه مصرف کود نیتروژن و تراکم بوته، آزمایش حاضر با هدف کلی دستیابی به بهترین میزان کود نیتروژن و تراکم بوته در واحد سطح، برای کسب حداکثر عملکرد کمی و کیفی کتان روغنی انجام شده است.

 

مواد و روش­ها

این آزمایش در بهار و تابستان سال 1395، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه یاسوج واقع در چهار کیلومتری شهر یاسوج، مرکز بخش بویراحمد، با طول جغرافیایی 51 درجه و 33 دقیقه شمالی و عرض جغرافیایی 30 درجه و 38 دقیقه شمالی و ارتفاع 1870 متری از سطح دریا انجام شد. میانگین سالانه دمای هوا در منطقه 15 درجه سانتی­گراد و میانگین بارش سالانه این شهر 6/842 میلی­متر است. خاک محل آزمایش از نوع رسی لومی­، با نیتروژن 04/0 درصد و اسیدیته 4/7 بود. آزمایش به صورت کرت­های خرد شده و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل سطوح مختلف نیتروژن (صفر، 25، 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار) و عامل فرعی شامل تراکم کشت (50، 100 و 150 بوته در متر مربع) بود. یک دوم نیتروژن بر اساس تیمارهای آزمایش از منبع اوره، بعد از سبز شدن و استقرار یافتن بوته­ها (بعد از به­دست آمدن تراکم مطلوب بوته‌ها) و یک­دوم باقی­مانده به‌صورت سرک در مرحله رشد سریع ساقه (دو هفته بعد از اعمال مرحله اول) به زمین داده شد. اولین آبیاری بعد از کاشت صورت گرفت و آبیاری­ها تا مرحله دو تا سه برگی، هر سه روز یک‌بار و پس از آن بر اساس نیاز گیاه، درجه حرارت و شرایط جوی، هر هفت تا 10 روز یک‌بار انجام شد. جهت پیش­گیری از گسترش علف­های هرز در طول دوره رشد رویشی، سه مرتبه وجین دستی صورت گرفت. در این پژوهش، برای اندازه­گیری درصد روغن از روش سوکسله استفاده شد
 (Johnson & Ulrich ., 1959). عملکرد روغن نیز از حاصل‌ضرب عملکرد دانه در درصد روغن به­دست آمد. همچنین درصد پروتئین دانه از حاصلضرب درصد نیتروژن دانه گیاه (اندازه‌گیری نیتروژن با استفاده از روشNovozamsky et al. (1974) انجام شد) در عدد 25/6 محاسبه شد (Bremner, 1996). کارایی مصرف نیتروژن (کارایی ناخالص مصرف نیتروژن) طبق رابطه پیشنهادی Fan et al. (2004) به صورت زیر محاسبه شد:

NUE=

که در آن، NUE= کارایی مصرف نیتروژن (کیلوگرم بر کیلوگرم)، Wg= وزن دانه بر حسب کیلوگرم و Nf= مقدار نیتروژن مصرفی به صورت کود بر حسب کیلوگرم است.

 جهت اندازه­گیری صفات مورفولوژیک، از هر کرت ده بوته (برای ارتفاع بوته در اواخر مرحله گل­دهی و برای دیگر صفات در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک) به‌طور تصادفی انتخاب و اندازه‌گیری صفات انجام شد و میانگین ده بوته برای هر کرت در نظر گرفته شد. در پایان مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، بوته­های هر کرت از چهار ردیف میانی کاشت به طول دو متر برداشت شدند. بعد از خشک کردن آن­ها در آون (به مدت 48 ساعت دمای 75 درجه سانتی­گراد)، وزن کل بوته­ها برای عملکرد زیستی اندازه‌گیری شد و عدد به‌دست آمده به واحد کیلوگرم بر هکتار تبدیل شد. برای عملکرد دانه نیز ابتدا کل کپسول­های نمونه­های مربوط به عملکرد زیستی و سپس دانه­های کل کپسول­ها جدا شدند. سپس وزن دانه­های هر کرت به‌طور جداگانه تعیین شد و عملکرد نهایی دانه‌ها در رطوبت 10 درصد به­دست آمد و سپس برای مقیاس کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. مقادیر پتاسیم به روش نشر شعله­ای با دستگاه فلیم­فتومتر و بر حسب میلی­گرم برگرم، اندازه‌گیری شد و مقادیر ثبت شده به‌وسیله مقایسه با نمودار حاصل از نمونه­های استاندارد، تعدیل شدند و در نهایت میزان عنصر پتاسیم محاسبه شد. فسفر بذر به روش رنگ‌سنجی و با استفاده از رنگ زرد وانادات مولیبدات در طول موج 420 نانومتر و با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر اندازه‌گیری شد و اندازه گیری میزان موسیلاژ دانه با روش Samsam Shariat (2007) انجام گرفت.

 تجزیه آماری داده­ها با استفاده از نرم­افزار آماری SAS و مقایسه میانگین اثرات اصلی به روش LSD و در سطح پنج درصد انجام شد. در صورت معنی­دار بودن اثر متقابل، پس از برش­دهی اثر متقابل، میانگین­ها با استفاده از رویه L.S.Means  انجام شد.

 

نتایج و بحث

برهمکنش نیتروژن و تراکم برای تمامی صفات به جز ارتفاع و تعداد دانه در کپسول معنی‌دار شد (جدول 1).

 

 

جدول1-  میانگین مربعات حاصل از تجزیه واریانس اثر نیتروژن و تراکم بر اجزای عملکرد، عملکرد و صفات کیفی کتان روغنی

Table 1.  Variance analysis (mean squares) of the effects of nitrogen and density on yield, yield components and qualitative traits of linseed

 

Seed potassium content

Seed phosphorus content

Seed mucilage content

Seed oil yield

Seed  oil content

Seed protein

content

harvest index

Biological yield

Seed yield

1000 seeds weight

Number of seed per capsule

Number of capsules per plant

Plant height

DF

Sources of  variations

0.003

0.00006

0.12

46914

2.67

0.04

25.08

14381

9181

0.27

0.65

0.68

2.62

2

 Rep

1.30**

0.03**

7.74**

117828**

18.33**

99.19**

118.81**

5539533**

1151870**

0.19**

35.33**

79.83**

82.1**

4

 Nitrogen

0.004

0.00006

0.07

14605

18.85

0.13

8.63

8396

3283

0.13

0.96

0.96

17.1

8

 Error a

0.53**

0.01**

9.33**

284769

2.39ns

30.50 **

1717**

776974**

2621459**

25.50**

9.22ns

24.15**

15.1ns

2

 Density

0.06**

0.001**

1.33**

10822**

2.47ns

5.16 **

187.57**

63976**

177307**

5.16**

3.46ns

5.26**

4.90ns

8

 Nitrogen × Density

0.006

0.00002

        -

-

-

-

14.28ns

7017ns

16258ns

0.2ns

0.83ns

2.75ns

-

4

 Rep × Density

0.003

0.00005

0.06

7252

4.51

0.10

3.89

6729

2838

0.1       

     0.48

     0.70

   14.1

16                 

 Error b

2.97

2.68

4.08

11.66

5.34

1.27

5.14

3.87 

3.87

8.55     

15.52

    12.48

7.34

-

C.V. (%)
                                 

ns، * و **: به‌ترتیب عدم معنی‌داری و نشان‌دهنده معنی­دار در سطوح احتمال پنج و یک درصد.

ns, * and **: non significant and significant at 5%  and 1% of probability levels,  respectively .

 

 

بیشترین میزان نیتروژن مصرفی، بیشترین ارتفاع (5/55 سانتی­متر) را در پی داشت و کمترین ارتفاع (08/47 سانتی­متر) مربوط به تیمار شاهد بود (شکل 1A). به‌طور‌کلی مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، ارتفاع ساقه کتان روغنی را نسبت به شاهد، 8/17 درصد افزایش داد؛ در واقع مصرف نیتروژن، ارتفاع بوته را به‌طور خطی (9898/0r=) افزایش داد و شیب این خط، 9/1 سانتی­متر به ازای هر کیلوگرم نیتروژن مصرفی در دامنه تغییرات منحنی بود. افزایش کود نیتروژن، سبب تأمین نیتروژن مورد نیاز گیاه و افزایش تقسیم و طویل شدن سلول­های گیاهی می‌شود و فاصله میانگره­ها را از هم زیاد می­کند و از این طریق، موجب افزایش ارتفاع ساقه می­شود؛ نتایج به‌دست آمده با نتایج پژوهش Shokri  ((2013 مطابقت دارد.

نتایج نشان داد که بیشترین تعداد کپسول در بوته (64/141عدد)، به تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 50 بوته در متر مربع تعلق داشت (شکل1B )، درحالی­که عدم کاربرد نیتروژن در تراکم 150 بوته در متر مربع، کمترین تعداد کپسول در بوته (68/18 عدد) را به خود اختصاص داد. به‌طورکلی، بررسی روند تغییرات تعداد کپسول در بوته نشان داد که با افزایش نیتروژن، تعداد کپسول در هر سه تراکم افزایش یافت، اما هم تعداد کپسول و هم این افزایش در تراکم­های پایین­تر بیشتر بود. این افزایش را می‌توان به رشد سبزینه­ای گیاه و افزایش تولید ماده ذخیره­ای و تعداد شاخه­های فرعی که در نهایت سبب افزایش تعداد کپسول در بوته می‌شود، نسبت داد؛ این نتایج با نتایج پژوهش  Parhizkar-Khajani et al. ((2012 مطابقت دارد، به‌طوری­که در این پژوهش، با افزایش سطوح نیتروژن از 30 به 90 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، تعداد کپسول در بوته کتان روغنی به‌طور معنی­داری افزایش یافت. Mohammadi Mirik et al (2009) گزارش کردند که با افزایش تراکم، تعداد کپسول در بوته بزرک کاهش یافت. در تراکم­های کم، رشد رویشی به دلیل وجود فضای کافی، بیشتراست و ماده خشک بیشتری برای شاخه­زایی در اختیار گیاه قرار می­گیرد.

 

 

شکل 1- روند تغییرات و مقایسه میانگین اثر نیتروژن روی ارتفاع بوته (A) و تعداد دانه در کپسول (B) کتان روغنی  (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک، نشان‌دهنده اختلاف معنی­دار در سطح احتمال پنج درصد و بر اساس آزمون  LSD می‌باشند.

Figure 1. Mean comparison and changes of the effects of nitrogen on Linum usitatisimum (L.) plant height (A) and number of seed per capsule (B). Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test.

 

 

 

شکل 2- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم روی تعداد کپسول در بوته (A) و وزن هزار دانه (B) کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک، نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون LSD می­باشند. میله‌ها نشان­دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 2. Mean comparison and changes of the interaction  effects of nitrogen and density on the  Linum usitatisimum (L.) number of capsule in plants (A) and 1000 seed weight (B) . Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard error.

 

همچنین در تراکم­های کم، گل­های بیشتری تبدیل به کپسول می‌شوند و در نهایت تعداد کپسول باقی­مانده در زمان برداشت نیز بیشتر می­شود. بین اثر سطوح نیتروژن در تراکم­های 50 و 100 بوته در متر مربع بر وزن هزار دانه، اختلاف معنی­داری مشاهده نشد (شکل 2B).

نتایج نشان داد وزن هزار دانه در کنجد، بیشتر در کنترل عوامل ژنتیکی بود و شرایط محیطی آن را کمتر تحت تأثیر قرار می­دهد (Shakeri et al., 2012). به‌طورکلی، بیشترین وزن هزار دانه (4/5 گرم) از بیشترین میزان نیتروژن مصرفی در تراکم 150 بوته در متر مربع به‌دست آمد و کمترین میزان آن (6/4 گرم) مربوط به تیمار شاهد (عدم مصرف کود) در کمترین تراکم بود (شکل 2B). افزایش وزن هزار دانه، با توجه به افزایش طول دوره­ی پر شدن دانه در اثر کاربرد منابع نیتروژن قابل توجیه است. افزایش میزان مواد غذایی قابل دسترس گیاه به‌وسیله کاربرد کود‌های شیمیایی توانسته است تا حدی به افزایش وزن هزار دانه منجر شود. نتایج به‌دست آمده با نتایج پژوهش­های انجام شده روی کتان روغنی و کنجد مطابقت دارد
(Sajadi Nik et al., 2013; Shokri, 2013) به‌طوری­که کاربرد کود شیمیایی نیتروژن، باعث افزایش وزن هزاردانه در کتان روغنی و کنجد شد.

نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (2525 کیلوگرم در هکتار) به تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 100 بوته در متر مربع تعلق داشت (شکل3A )، درحالی­که تیمار شاهد در تراکم 50 بوته در متر مربع، کمترین عملکرد دانه (595 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد. بررسی روند تغییرات عملکرد دانه نشان می­دهد که با افزایش نیتروژن، عملکرد دانه در هر سه تراکم افزایش یافته است، اما این افزایش در تراکم حدواسط نسبت به دو تراکم دیگر بیشتر بوده است.

 

 

 

شکل 3- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم روی عملکرد دانه (A) و عملکرد زیستی (B) کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک، نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون LSD می­باشد. میله‌ها نشان­دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 3. Mean comparison and changes of the interaction effects of nitrogen and density on the Linum usitatisimum (L.) seed yield (A) and Biological yield (B). Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard error.

 

 

به‌طورکلی با افزایش نیتروژن، تغییرات عملکرد در تراکم بالا چندان زیاد نبود، اما در تراکم پایین، افزایش نیتروژن، اثرات شدیدی بر عملکرد داشت. افزایش عملکرد دانه با افزایش مصرف کود نیتروژن در این آزمایش را می‌توان به رشد سبزینه‌ای گیاه و افزایش تولید ماده ذخیره‌ای، تعداد شاخه‌های فرعی، تعداد کپسول و تعداد دانه در کپسول که در نهایت سبب افزایش عملکرد بذر می‌شود، نسبت داد. نتایج حاصل با نتایج برخی پژوهش‌ها مطابقت دارد که گزارش کردند، با افزایش سطح نیتروژن، عملکرد دانه گیاه افزایش می­یابد (Parhizkar-Khajani et al., 2012; Shakeri et al., 2012; Shokri, 2013 ). در تراکم­های پایین، عملکرد دانه به‌دلیل کاهش تعداد بوته در واحد سطح، در حد پایینی قرار دارد و افزایش نیتروژن، به‌دلیل محدودیت ظرفیت هر گیاه در استفاده از نیتروژن، تا حد معینی مؤثر است؛ در این صورت، نیتروژن مازاد بدون استفاده باقی می­ماند و از دسترس گیاه خارج می­شود، اما با افزایش تراکم، حداکثر استفاده از منابع صورت می­گیرد و بنابراین عملکرد دانه افزایش می­یابد.

 بیشترین عملکرد زیستی (5709 کیلو گرم در هکتار)  از مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 150 بوته در متر مربع به‌دست آمد، درحالیکه کمترین عملکرد زیستی (2927 کیلو گرم در هکتار)، مربوط به تیمار شاهد (عدم مصرف کود) در تراکم 50 بوته در مترمربع بود (شکل 3B). نتایج نشان داد که با افزایش نیتروژن، عملکرد زیستی افزایش یافت که افزایش کود نیتروژن، احتمالا موجب توسعه پوشش گیاهی، افزایش فعالیت فتوسنتزی، ارتفاع بیشتر و برخورداری بهتر از تابش خورشیدی و افزایش تجمع ماده خشک می‌شود که عوامل موثری در افزایش عملکرد زیستی می‌باشند. این موضوع نشان‌دهنده درجه کودپذیری بالای گیاه کتان و توانایی استفاده از نیتروژن برای تولید بیشتر ماده خشک می‌باشد. Sajadi Nik & Yadavi (2013) نیز در آزمایش خود بر روی کنجد گزارش کردند که افزایش مصرف نیتروژن از 25 به 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، موجب افزایش 19 درصدی عملکرد زیستی شد.  

اثر متقابل بیشترین میزان نیتروژن مصرفی و بیشترین تراکم، بیشترین شاخص برداشت (19/54 درصد) را تولید کرد و از تیمار شاهد (عدم مصرف کود) در پایین­ترین تراکم، کمترین میزان شاخص برداشت (21/20) به‌دست آمد (شکل 4A). بالا بودن شاخص برداشت در اثر افزایش نیتروژن مصرفی می­تواند به دلیل افزایش عملکرد دانه نسبت به عملکرد زیستی در این تیمارها باشد. در مطالعه حاضر، با افزایش تراکم، شاخص برداشت افزایش یافت. مطالعه پژوهشی بر روی کنجد نیز بیانگر آن است که اثر تراکم بر شاخص برداشت معنی­دار بود، به این صورت که با افزایش تراکم بوته از 20 به 50 بوته در متر مربع، شاخص برداشت از 21/15 درصد به 95/20 درصد افزایش یافت
 (Rezvani Moghaddam et al., 2005).

اثر نیتروژن و تراکم و اثر برهمکنش نیتروژن و تراکم بر درصد روغن دانه معنی­داری نبود (جدول 1). محققین بر این باورند که درصد روغن، تحت کنترل عوامل ژنتیکی است و کمتر تحت تاًثیر عوامل محیطی تغییر می­کند. این نتیجه با نتایج پژوهش
  Parhizkar Khajani et al.  (2012) روی گیاه کتان روغنی و .(2012) Shakeri et al روی گیاه کنجد مطابقت دارد. این محققین بیان کردند که افزودن کود نیتروژن و ورمی کمپوست، تأثیر معنی‌داری بر درصد روغن دانه ندارد.

بیشترین میزان پروتئین دانه (5/33 درصد)، در تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 100 بوته در متر مربع مشاهده شد (شکل 4B) و کمترین میزان آن (12/22 درصد)، از تیمار شاهد (عدم کاربرد کود) در بیشترین تراکم به‌دست آمد. به‌طور کلی روند تغییرات نشان می­دهد که تقریبا در تمام سطوح نیتروژن، درصد پروتئین در تراکم پایین، بیشتر بود که احتمالا این امر می­تواند به دلیل کاهش سایه­اندازی بوته­های مجاور و در نتیجه افزایش میزان نور نفوذ یافته به درون سایه­انداز و بهبود احیای نیتروژن و چرخه اسیدهای آمینه، به علت افزایش در میزان آنزیم نیترات رودکتاز باشد ,1999).(Graybill et al. همچنین نتایج نشان می­دهد که افزایش سطح کاربرد نیتروژن مصرفی باعث افزایش میزان پروتئین دانه شد. افزایش درصد پروتئین دانه با افزایش میزان نیتروژن مصرفی را می­توان این گونه توجیه کرد که با افزایش نیتروژن مصرفی، میزان جذب نیتروژن و تجمع آن در اندام­های هوایی در مرحله گلدهی و انتقال مجدد آن به سمت دانه­ها در مرحله رسیدگی افزایش پیدا می‌کند که مجموع این عوامل با افزایش درصد پروتئین دانه همراهند. دلیل دیگر بالا بودن پروتئین دانه در کاربرد نیتروژن را می­توان جذب سریعتر نیتروژن و افزایش غلظت نیتروژن در اندام­های هوایی و در نتیجه انتقال بیشتر آن به دانه بیان داشت (Bilsborrow et al., 1993; Parhizkar-Khajani et al., 2012).

در بیشترین سطح نیتروژن و تراکم حدواسط، بیشترین عملکرد روغن دانه (10/982 کیلوگرم در هکتار) به‌دست آمد و تیمار شاهد (عدم مصرف کود) در کمترین تراکم، کمترین عملکرد روغن دانه معادل (59/48 کیلوگرم در هکتار) را داشت (شکل 5A). نتایج نشان داد که با مصرف کود نیتروژن، عملکرد روغن افزایش یافت. با توجه به این که عملکرد روغن، از حاصل ضرب عملکرد دانه در درصد روغن دانه به‌دست می‌آید، متناسب با افزایش عملکرد دانه و تقریباً ثابت بودن درصد روغن آن، مقدار روغن از نظر کمی افزایش پیدا می­کند. بنابراین می‌توان بیان نمود که مصرف کود نیتروژن، اگرچه تأثیری بر درصد روغن نداشته است، اما چنان‌چه هدف، دستیابی به مقدار کل روغن در واحد سطح باشد، کاربرد این کود در مقادیر مطلوب ضروری می‌باشد.

 

 

شکل4- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم بر شاخص برداشت (A) و پروتئین دانه (B) کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک، نشان‌دهنده اختلاف معنی دار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون LSD می­باشد. میله‌ها نشان‌دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 4. Mean comparison and changes of the interaction effects of nitrogen and density on Linum usitatisimum (L.) harvest index (A) and seed protein (B) Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard errors.

 

شکل5- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم روی عملکرد روغن دانه (A) و درصد موسیلاژ دانه (B) کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک، نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون LSD می­باشد. میله‌ها نشان‌دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 5. Mean comparison and changes of the interaction effects of nitrogen and density on Linum usitatisimum (L.) oil yield (A) and seed mucilage content (B) of.  Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard errors.

 

 

مطالعه پژوهشی بر روی کتان روغنی بیانگر آن است که بیشترین عملکرد روغن به میزان 19/939 کیلوگرم در هکتار، با مصرف 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 120 کیلوگرم فسفر در هکتار به‌دست آمد
 (Parhizkar-Khajani et al., 2012). بنا بر گزارش Butkute et al.  (2006) محتوای روغن دانه، تحت شرایط محیطی مختلف تغییر می­کند؛ هر عاملی که منجر به افزایش عملکرد دانه شود، می­تواند عملکرد روغن را نیز به‌طور غیرمستقیم ارتقاء دهد.

بیشترین درصد موسیلاژ دانه (معادل4/7 درصد) در تیمار اثر متقابل بیشترین سطح نیتروژن و تراکم بوته حدواسط به‌دست آمد و اثر متقابل تیمار شاهد (عدم کاربرد کود) و بیشترین تراکم، کمترین درصد موسیلاژ دانه (معادل 61/4 درصد) را به همراه داشت (شکل 5B). روند تغییرات نشان داد که با افزایش تراکم تا 100 بوته در متر مربع، درصد موسیلاژ دانه افزایش یافت، اما با افزایش تراکم به 150 بوته در متر مربع، درصد موسیلاژ روند کاهشی پیدا کرد.

گزارش شده است که کود نیتروژن باعث افزایش تعداد و وزن دانه­ها در اسفرزه می­شود و تعداد کیسه­ها، کانال­ها و سلول­های تولید کننده موسیلاژ را افزایش می­دهد ( Vakili Shahrbabaki et al., 2012). همچنین نتایج پژوهش آن­ها نشان داد که مصرف نیتروژن درصد موسیلاژ را، به‌طورمعنی­داری تحت تاثیر قرار داد، به‌طوری‌که مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار باعث تولید بیشترین درصد موسیلاژ (9/8 درصد) در مقایسه با تیمار شاهد شد. نتایج پژوهشی دیگر نشان داد که درصد موسیلاژ دانه اسفرزه تحت تأثیر تراکم بوته قرار نگرفت (Dorri & Naseri, 2016).

بیشترین میزان فسفر دانه (41/0 درصد) به تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 50 بوته در متر مربع تعلق داشت و کمترین میزان فسفر دانه (22/0 درصد) از تیمار شاهد (عدم مصرف کود) در تراکم 150 بوته در متر مربع به‌دست آمد (شکل، 6A). بررسی روند تغییرات محتوای فسفر دانه نشان داد که با افزایش نیتروژن، محتوای فسفر دانه در هر سه تراکم بوته افزایش یافت (البته بجز تراکم 150 بوته در متر مربع که با افزایش نیتروژن از 75 به 100 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت). Sadeghi et al (2016) گزارش کردند که با افزایش کاربرد کود اوره، درصد فسفر برگ، دانه و ریشه به‌طور معنی­داری رو به افزایش گذاشت.

 

 

 

 

شکل6- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم برای درصد فسفر دانه (A)  و درصد پتاسیم دانه (B) کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک نشان‌دهنده اختلاف معنی دار در سطح احتمال 5 درصد بر اساس آزمون LSD می­باشد. بارها نشان­دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 6. Mean comparison and changes of the interaction effects of nitrogen and density on Linum usitatisimum (L.) seed phosphorus (A) and seed potassium (B) contents. Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard error.

 

 

تحریک رشد گیاه در نتیجه مصرف نیتروژن می­تواند از طریق افزایش توانایی گیاه در جذب فسفر، در نهایت سبب افزایش میزان فسفر در گیاه به ازای واحد سطح شود.

بیشترین میزان پتاسیم دانه (85/2 درصد) در تیمار اثر متقابل 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 100 بوته در متر مربع مشاهده شد که از نظر آماری با تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 50 بوته در متر مربع تفاوتی نداشت و کمترین میزان پتاسیم دانه (68/1 درصد) از تیمار شاهد (عدم کاربرد کود) در تراکم 150 بوته در متر مربع به‌دست آمد. محتوای پتاسیم دانه نشان می‌دهد که جذب پتاسیم در تراکم بوته بالا نسبت به دو تراکم دیگر، کاهش نشان یافته است؛ همچنین مصرف 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، پتاسیم دانه کتان روغنی را نسبت به شاهد، 6/69 درصد افزایش داد (شکل، 6B). بررسی روند تغییرات نشان می‌دهد که میزان جذب پتاسیم در دو تراکم 50 و 100 بوته به هم نزدیک شده است که علت آن را می­توان چنین تفسیر کرد که در تراکم‌های بالا، رقابت بیشتری بین گیاهان برای به دست آوردن مواد غذایی مورد نیاز وجود دارد، بنابراین جذب عناصر کاهش می­یابد. .Sadeghi et al (2016) گزارش کردند که با افزایش سطح مصرف کود اوره، جذب پتاسیم در دانه گیاه ختمی به‌طور معنی­داری افزایش یافت. همچنین افزایش جذب پتاسیم در نتیجه کاربرد کود شیمایی اوره می­تواند ناشی از تحریک رشد رویشی گیاه در بخش هوایی و زیرزمینی و در نتیجه افزایش توانایی گیاه در جذب پتاسیم از خاک باشد.

نتایج نشان داد که بیشترین کارایی مصرف نیتروژن (5/79 کیلوگرم بر کیلوگرم)، در تیمار 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 150 بوته در متر مربع، مشاهده شد که با دیگر سطوح نیتروژن تفاوت معنی‌داری داشت و تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار در کمترین تراکم بوته، کمترین کارایی مصرف نیتروژن (4/20 کیلوگرم بر کیلوگرم) را به همراه داشت که با دیگر سطوح نیتروژن تفاوت معنی‌داری داشت (شکل 7). شاخص کارایی مصرف نیتروژن در شرایط کاربرد حداقل کود نیتروژن نسبت به بیشینه مصرف کود نیتروژن، در حدود 74 درصد افزایش داشت. نتایج تحقیقات . Merajipour et al (2013) بر روی گیاه زراعی گلرنگ نشان داد که کمترین کارایی مصرف نیتروژن در کمترین تراکم بوته به­دست آمد.

 

 

 

شکل7- روند تغییرات و مقایسه میانگین برهمکنش نیتروژن و تراکم برای کارایی مصرف نیتروژن کتان روغنی (رویه L.S.Means). حروف غیر مشترک ،نشان‌دهنده اختلاف معنی دار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون LSD می­باشد. میله‌ها نشان­دهنده خطای معیار می­باشند.

Figure 7.  Mean comparison and changes of the interaction effects of nitrogen and density on Linum usitatisimum (L.) nitrogen use efficiency (NUE) . Means followed by non-similar letter(s) are significantly different at 5% of probability Level, using least significant difference (LSD) test. Bars represent the standard error.

 

 

بر اساس نتایج آزمایش انجام شده روی سویا، بیشترین کارایی مصرف نیتروژن به مصرف 75 کیلوگرم کود نیتروژن و کمترین آن به مصرف 150 کیلوگرم کود نیتروژن تعلق داشت (Shaabani et al., 2016). نتایج Koocheki et al (2013) بر روی گیاه کلزا نیز نشان داد که با افزایش مصرف نیتروژن، کارآیی مصرف نیتروژن کاهش یافت و بیشترین کارآیی مصرف نیتروژن مشاهده شده با 59/21 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن خاک، از تراکم 150بوته در مترمربع و عدم مصرف نیتروژن به‌دست آمد.

 

نتیجه‌گیری کلی

به‌طور­کلی با توجه به نتایج می­توان گفت که با افزایش نیتروژن تا 100 کیلوگرم در هکتار، ارتفاع و اجزای عملکرد از جمله تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه از کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تراکم 100 بوته در متر مربع به‌دست آمد. همچنین حداکثر عملکرد زیستی، از مصرف حداکثر نیتروژن و بالاترین تراکم بوته حاصل شد. در رابطه با شاخص برداشت نیز با افزایش تراکم و نیتروژن، میزان شاخص برداشت افزایش یافت. بیشترین میزان فسفر دانه با کاربرد بیشترین میزان نیتروژن مصرفی در پایین‌ترین تراکم بوته تولید شد. حداکثر عملکرد روغن، درصد موسیلاژ و پتاسیم دانه از کاربرد بیشترین میزان نیتروژن مصرفی و تراکم 100 بوته در متر مربع به‌دست آمد؛ بیشترین عملکرد دانه نیز در همین سطح نیتروژن و تراکم بوته تولید شد که نشان­دهنده همبستگی بالای عملکرد دانه با عملکرد روغن می‌باشد. تیمار 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 150 بوته در متر مربع، بیشترین کارایی مصرف نیتروژن را در پی داشت که با دیگر سطوح نیتروژن، تفاوت معنی­داری داشت و تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود در کمترین تراکم بوته، کمترین کارایی مصرف نیتروژن را به همراه داشت. به‌طورکلی و با توجه به نتایج به‌دست آمده، بهترین تیمار برای دست­یابی به حداکثر کارایی مصرف نیتروژن و نیز بیشترین عملکرد دانه و عملکرد روغن که ازجمله صفات اقتصادی در کتان روغنی هستند، به‌ترتیب 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 100 بوته در متر مربع و 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 150 بوته در متر مربع می­باشد.

 

REFERENES

  1. Bilsborrow, P. E., Evans, E. L. & Zhano, F. J. (1993). The influence of spring nitrogen on yield, yield components and glucosinolate content of autumn sown oilseed rape (Brassica napus L.). The Journal of Agricultural Science, 120 (2), 219-224.
  2. Butkute, B., Sidlauskas, G. & Brazaukiene, I. (2006). Seed yield and quality of winter oilseed rape as affected by nitrogen rates, sowing time, and fungicide application. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 37, 2725- 2744.
  3. Bremner, J. M. (1996). Nitrogen total. In: Sparks, D. L. (ed.), Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical method. SSSA. Book Ser. SSSA and ASA, Madison, USA.
  4. Chamani Asghari, T., Mahmoodi, S. & Rashed Mohassel, M. H. (2010). Effect of competition on nitrogen absorb and use efficiency of wheat (Triticum aestivum L.) and wild oat (Avena fatua L.) at vegetative growth stage.Electronic Journal of Crop Production, 2 (3), 81-96. (In Persian).
  5. Dorri, M. A. and Naseri, G. (2016). Seed and mucilage yield of Plantago ovata Forsk. in different densities under rainfed and dry farming conditions of Golestan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 5 (32), 833-843. (In Persian).
  6. Fan, X., Lin, F. and Kumar, D. (2004). Fertilization with a new type of urea evaluation for nitrogen efficiency and yield in winter wheat. Journal of Plant Nutrition, 25, 853-865.
  7. Graybill, J. S., Cox, W. J. and Otis, D. J. (1999). Yield and quality of forage maize as influenced by hybrid, planting date and plant density. Agronomy Journal, 83, 559-564.
  8. Ghaderi, A., Moghaddam, M., Mehdizadeh, L. & Ebrahimi, H. (2016).  The effects of different levels of nitrogen and plant density on nitrogen, phosphorus and potassium uptake, nitrogen use and uptake efficiency in cumin (Cuminum cyminum L.) fruit. Plant Production Technology, 16 (2), 153-165. (In Persian).
  9. Houshmandfar, A., Tehrani, M. M. & Delnavaz, H. B. (2008). THE Effects of different nitrogen levels on grain protein and the nitrogen use efficiency of wheat. Journal of Plant and Ecosystem, 15, 52-62. (In Persian).
  10. Johnson, C. M. & Ulrich, A. (1959). Analytical methods for use in plant analysis. California Agricultural Expansion Standard Bulletin, 766, 52-78.
  11. Khajehpour, M. R. (2004). Industrial plants. Isfahan University of Technology Press. (In Persian).
  12. Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Moradi, R. and Mansouri, H. (2013). Optimization of water, nitrogen and density in canola cultivation by central composite design. Journal of Agroecology, 3(1), 1-16. (In Persian).
  13. Merajipour, M. and Movahhedi Dehnavi, M. (2013). Effect of nitrogen and caycocel on the content, remobilization and nitrogen use efficiency of (Carthamus tinctorius L.) under different plant densities. Journal of the Production and Processing of Garden Products, 3(7), 11-22. (In Persian).
  14. Mohammadi Mirik, A. A., Saeidi, G. & Rezai, A. (2009). Interaction effects of planting date with seeding rate on agronomic traits of different genotypes of flax. Iranian Agricultural Researches, 7(1), 219-228. (In Persian).
  15. 19-Mojiri, A. and Arzani, A. (2003). Effect of nitrogen rate and plant density on yield and yield Components of   sunflower. Journal of Soil and Water Sciences, 7(2), 115-125. (In Persian).
  16. Novozamsky, I., van Eck, R., van Schouwenburg, J. C. & Walinga, I. (1974). Total nitrogen determination in plant material by means of the indophenol blue method. Netherlands Journal of Agricultural Science, 22, 3-5.
  17. Parhizkar-Khajani, F., Irannezhad, H., Amiri, R., Oraki, H. & Majidian, M. (2012). Effects of different levels of nitrogen, phosphorus and potassium on quantitative and qualitative characteristics of oil flax. Electronic Journal of Crop Production, 5 (1), 37-51. (In Persian).
  18. Rezvani Moghaddam, P., Norozpoor, G. H., Nabati, J. & Mohammad Abadi, A. A. (2005). Effects of different irrigation intervals and plant density on morphological characteristics, grain and oil yields of sesame (Sesamum indicum. L). Iranian Agricultural Researches, 3(1), 57-68. (In Persian).
  19. Sadeghi, A. A., Hajmohammadnia Ghalibaf, K. & Seyyedi, S. M. (2016). The effects of vermicompost and urea fertilizers on nitrogen, phosphorus and potassium uptake in marshmallow (Altheae officinalis L.) organs. Agronomy and Crop Breeding, 9(28), 124-132. (In Persian)
  20. Sajadi Nik, R. & Yadavi, A. R. (2013). Effect of nitrogen fertilizer, vermicompost and nitroxin on growth indexes, phonological stages and grain yield of Sesame.Electronic Journal of Crop Production, 6(2), 73-99. (In Farsi).
  21. Samsam Shariat, H. (2007). Extraction of the active ingredient of medicinal plants and their identification and evaluation methods. Isfahan, Mani Press.
  22. Shaabani, S. and Movahhedi Dehnavi, M. (2016). Effect of different levels of nitrogen, bio-fertilizers and nano-nitrogen on yield and nitrogen use efficiency of soybean in Darab region.Iranian Journal of Field Crops Research, 3(15), 709-720. (In Persian).
  23. Shakeri, E., Amini Dehaghi, M., Tabatabaei, S. A. & Modares Sanavi, S. A. M. (2012). Effects of chemical fertilizer and bio fertilizer on seed yield, its components, oil and protein percent in sesame varieties. Journal of Agricultural Science, 22(1), 71-85. (In Persian).
  24. Shokri, M. (2013). Effects of different sources of nitrogen on quantitative and qualitative characteristics of (Linum usitatisimum L.). M.Sc. Thesis. Faculty of Agriculture Yasouj University, Iran. (In Persian).
  25. Tadayon, A., Torabiyan, S. H. & Tadayon, M. R. 2013. Effect of plant density on yield and quality of four commercial edible linseeds. Journal of Agricultural Crops, 15(1), 15-26. (In Persian).
  26. Vakili Shahrbabaki, S. M. and Baghizadeh, A. (2012). Effect of different treatments of nitrogen and distance of planting rows on content of mucilage and yield in Plantago ovata Forsk. New Finding in Agriculture, 1(7), 91-101. (In Persian).

مراجع

  1. REFERENES

    1. Bilsborrow, P. E., Evans, E. L. & Zhano, F. J. (1993). The influence of spring nitrogen on yield, yield components and glucosinolate content of autumn sown oilseed rape (Brassica napus L.). The Journal of Agricultural Science, 120 (2), 219-224.
    2. Butkute, B., Sidlauskas, G. & Brazaukiene, I. (2006). Seed yield and quality of winter oilseed rape as affected by nitrogen rates, sowing time, and fungicide application. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 37, 2725- 2744.
    3. Bremner, J. M. (1996). Nitrogen total. In: Sparks, D. L. (ed.), Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical method. SSSA. Book Ser. SSSA and ASA, Madison, USA.
    4. Chamani Asghari, T., Mahmoodi, S. & Rashed Mohassel, M. H. (2010). Effect of competition on nitrogen absorb and use efficiency of wheat (Triticum aestivum L.) and wild oat (Avena fatua L.) at vegetative growth stage.Electronic Journal of Crop Production, 2 (3), 81-96. (In Persian).
    5. Dorri, M. A. and Naseri, G. (2016). Seed and mucilage yield of Plantago ovata Forsk. in different densities under rainfed and dry farming conditions of Golestan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 5 (32), 833-843. (In Persian).
    6. Fan, X., Lin, F. and Kumar, D. (2004). Fertilization with a new type of urea evaluation for nitrogen efficiency and yield in winter wheat. Journal of Plant Nutrition, 25, 853-865.
    7. Graybill, J. S., Cox, W. J. and Otis, D. J. (1999). Yield and quality of forage maize as influenced by hybrid, planting date and plant density. Agronomy Journal, 83, 559-564.
    8. Ghaderi, A., Moghaddam, M., Mehdizadeh, L. & Ebrahimi, H. (2016).  The effects of different levels of nitrogen and plant density on nitrogen, phosphorus and potassium uptake, nitrogen use and uptake efficiency in cumin (Cuminum cyminum L.) fruit. Plant Production Technology, 16 (2), 153-165. (In Persian).
    9. Houshmandfar, A., Tehrani, M. M. & Delnavaz, H. B. (2008). THE Effects of different nitrogen levels on grain protein and the nitrogen use efficiency of wheat. Journal of Plant and Ecosystem, 15, 52-62. (In Persian).
    10. Johnson, C. M. & Ulrich, A. (1959). Analytical methods for use in plant analysis. California Agricultural Expansion Standard Bulletin, 766, 52-78.
    11. Khajehpour, M. R. (2004). Industrial plants. Isfahan University of Technology Press. (In Persian).
    12. Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Moradi, R. and Mansouri, H. (2013). Optimization of water, nitrogen and density in canola cultivation by central composite design. Journal of Agroecology, 3(1), 1-16. (In Persian).
    13. Merajipour, M. and Movahhedi Dehnavi, M. (2013). Effect of nitrogen and caycocel on the content, remobilization and nitrogen use efficiency of (Carthamus tinctorius L.) under different plant densities. Journal of the Production and Processing of Garden Products, 3(7), 11-22. (In Persian).
    14. Mohammadi Mirik, A. A., Saeidi, G. & Rezai, A. (2009). Interaction effects of planting date with seeding rate on agronomic traits of different genotypes of flax. Iranian Agricultural Researches, 7(1), 219-228. (In Persian).
    15. 19-Mojiri, A. and Arzani, A. (2003). Effect of nitrogen rate and plant density on yield and yield Components of   sunflower. Journal of Soil and Water Sciences, 7(2), 115-125. (In Persian).
    16. Novozamsky, I., van Eck, R., van Schouwenburg, J. C. & Walinga, I. (1974). Total nitrogen determination in plant material by means of the indophenol blue method. Netherlands Journal of Agricultural Science, 22, 3-5.
    17. Parhizkar-Khajani, F., Irannezhad, H., Amiri, R., Oraki, H. & Majidian, M. (2012). Effects of different levels of nitrogen, phosphorus and potassium on quantitative and qualitative characteristics of oil flax. Electronic Journal of Crop Production, 5 (1), 37-51. (In Persian).
    18. Rezvani Moghaddam, P., Norozpoor, G. H., Nabati, J. & Mohammad Abadi, A. A. (2005). Effects of different irrigation intervals and plant density on morphological characteristics, grain and oil yields of sesame (Sesamum indicum. L). Iranian Agricultural Researches, 3(1), 57-68. (In Persian).
    19. Sadeghi, A. A., Hajmohammadnia Ghalibaf, K. & Seyyedi, S. M. (2016). The effects of vermicompost and urea fertilizers on nitrogen, phosphorus and potassium uptake in marshmallow (Altheae officinalis L.) organs. Agronomy and Crop Breeding, 9(28), 124-132. (In Persian)
    20. Sajadi Nik, R. & Yadavi, A. R. (2013). Effect of nitrogen fertilizer, vermicompost and nitroxin on growth indexes, phonological stages and grain yield of Sesame.Electronic Journal of Crop Production, 6(2), 73-99. (In Farsi).
    21. Samsam Shariat, H. (2007). Extraction of the active ingredient of medicinal plants and their identification and evaluation methods. Isfahan, Mani Press.
    22. Shaabani, S. and Movahhedi Dehnavi, M. (2016). Effect of different levels of nitrogen, bio-fertilizers and nano-nitrogen on yield and nitrogen use efficiency of soybean in Darab region.Iranian Journal of Field Crops Research, 3(15), 709-720. (In Persian).
    23. Shakeri, E., Amini Dehaghi, M., Tabatabaei, S. A. & Modares Sanavi, S. A. M. (2012). Effects of chemical fertilizer and bio fertilizer on seed yield, its components, oil and protein percent in sesame varieties. Journal of Agricultural Science, 22(1), 71-85. (In Persian).
    24. Shokri, M. (2013). Effects of different sources of nitrogen on quantitative and qualitative characteristics of (Linum usitatisimum L.). M.Sc. Thesis. Faculty of Agriculture Yasouj University, Iran. (In Persian).
    25. Tadayon, A., Torabiyan, S. H. & Tadayon, M. R. 2013. Effect of plant density on yield and quality of four commercial edible linseeds. Journal of Agricultural Crops, 15(1), 15-26. (In Persian).
    26. Vakili Shahrbabaki, S. M. and Baghizadeh, A. (2012). Effect of different treatments of nitrogen and distance of planting rows on content of mucilage and yield in Plantago ovata Forsk. New Finding in Agriculture, 1(7), 91-101. (In Persian).
علوم گیاهان زراعی ایران
دوره 51، شماره 2
تیر 1399
صفحه 159-170

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 دی 1397
  • تاریخ بازنگری: 07 خرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 13 خرداد 1398
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار