ارزیابی و مقایسة شاخص‌های تحمل خشکی در ژنوتیپ‌های نخود تیپ دسی با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد اصلاح نباتات، دانشکدة کشاورزی دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استادیار، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

3 استادیار، مؤسسة تحقیقات اصلاح و تهیة نهال و بذر

4 استادیار دانشکدة کشاورزی دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

به‌منظور ارزیابی تحمل خشکی و نیز تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های مقاومت به خشکی، 20 ژنوتیپ نخود تیپ دسی به‌همراه دو رقم کاکا و پیروز در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط کشت نرمال و تنش خشکی (قطع آبیاری از زمان آغاز گلدهی تا پایان دورة رشد) مطالعه شدند. شاخص‌های کمّی مقاومت و حساسیت به خشکی مانند شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، شاخص تحمل (TOL) و میانگین هارمونیک (HARM) محاسبه شدند. تنوع زیادی میان ژنوتیپ‌ها از نظر صفات کمی مورد مطالعه و شاخص‌های مورد بررسی مشاهده شد. تحلیل نتایج نشان داد که شاخص‌های STI و GMP مناسب‌ترین شاخص‌های واکنش ژنوتیپ‌های نخود در برابر خشکی‌اند و می‌توان از آنها برای شناسایی ارقام پرعملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش استفاده کرد. ترسیم نمودار چندمتغیرۀ بای‌پلات و بررسی نمونه‌های واقع در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص‌های تحمل به خشکی و مقایسۀ نتایج آن با نمودار سه‌بعدی نشان داد که ژنوتیپ‌های KC-218625، KC-217667 و KC-218553 متحمل‌‌ترین ژنوتیپ‌ها بودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation and comparison of drought tolerance indices inDesi chickpea genotypes using multivariate analysis methods

نویسندگان [English]

  • Ali Vandkarimi 1
  • Masoumeh Pooresmaeil 2
  • Shahin Vaezi 3
  • Asa Ebrahimi 4
1 Former Graduate Student, Faculty of Agriculutre, Azad Islamic University, Science and Researches Branch, Tehran
2 Assistant Professor, Seed and Plant Improvement Research Institute, Karaj
3 Assistant Professorsپ, Seed and Plant Improvement Research Institute, Karaj
4 Assistant Professor, Faculty of Agriculutre, Azad Islamic University, Science and Researches Branch, Tehran
چکیده [English]

In order to evaluate drought tolerance of chickpea genotypes and identifying the best indices of drought tolerance, The 20 genotypes Desi chickpea plus two improved cultivars (KAKA and PIROZ) were tested using a randomized complete block design under two irrigated (non stress) and (stress) conditions. Quantitive drought tolerance and susceptibility indices such as Stress Tolerance Index (STI), Stress Susceptibility Index (SSI), Mean Productivity (MP), Harmonic Mean (HM), Tolerance Index (TOL) and Geometric Mean Productivity (GMP) based on yield in stress and non stress conditions were calculated. There were significant variations among the genotypes in their reaction to drought tolerance. There were positive and highly significant correlations among GMP and STI with yield in stress and non stress conditions. Also, there were positive and hight significant correlations for TOL and SSI with yield in stress. The correlation between seed yield, in stressed and non-stress conditions, and drought tolerance indices indicated that STI and GMP were the more suitable indices for screening of Desi Chickpea genotypes for drought tolerance. Comparison of three dimension plot and bi-plot showed that in stress condition, genotypesKC-218625,KC-217667 andKC-218553 were more tolerate genotypes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Desi chickpea
  • Drought stress
  • Tolerance indices and Multivariate analysis

مراجع

  1. Anbessa, Y. & Bejiga, G. (2002). Evaluation of Ethiopian chickpea landraces for tolerance to drought. Genetic Resources and Crop Evolution, 49, 557-564.
  2. Chauhan, Y. S. 1995. Strategiesfor improving drought resistance in grain legumes. Critical Review in Plant Science, 14, 469-523.
  3. Emam Jome, A. (1999). Determine the genetic distance by RAPD-PCR, evaluation of drought resistance indices and analysis of adaptation in the Iranian chickpea. M.Sc. Thesis, Faculty of Agriculture, RaziUniversity, Kermanshah, Iran. (In Farsi).
  4. FAOSTAT.  (2013). Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome,Italy. Available from:  http://www.faostat.fao.org/
  5. Farshadfar, A., Zamani, M. R., Motallebi, M. & Emam Jome, A. (2001). Selectionfor drought resistance in chickpea lines. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 32(4), 65-77 (In Farsi).
  6. Fernandez, G.C.J. (1992). Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Paper presented at: Proceedings of  International symposium on adaptation of vegetables and other food crops in temperature and water stress. Tainan, Taiwan.
  7. Ganjali, A., Kafi, A., Bagheri, A. & Shahriyari, F. (2005). Screening for drought tolerance in chickpea genotypes (Cicer arietinum L.). Iranian Journal of Agricultural Sciences, 3(1), 103-122. (In Farsi).
  8. Kanouni, H., Ahmadi, M. K., Sabaghpour, S. H., Malhotra, R. S. & Ketata, H. (2003). Evaluation of spring sown chickpea varieties for drought tolerance. International chickpea conference. Raipur, Chhattisgrah, India. (In Farsi).
  9. Kramer, P.J. 1983.Water Relations of Plants. Academic press. pp. 342-451.
  10. Ludlow, M. M. & Muchow, R. C. (1990). A critical evaluation of traits for improvingcrop yields in water-limited environments. Advances in Agronomy, 43, 107-153.
  11. Nichit, M.M. (1998). Durum breeding research to improve dryland productivity in the Mediterranean region. In: Nachit, M. M., BaumM., ProcedureE., Monneveux, P. & Picard, E. (eds.). SEVANA (South Europe, Weat Asia and North Africa) Durum Research Network. ICARDA. Aloppo. Syria.
  12. Pouresmael, M., Akbari, M., Vaezi, S. & Shahmoradi, Sh. (2009). Effects of drought stress gradient on agronomic traits in kabuli chickpea core collection. Iranian Journal of Crop Sciences, 11(4), 307-324. (In Farsi).
  13. Pouryamchi, H. M. A., Bihamta, M. R., Peighambari, S. A. & Naghavi, M. R. (2011). Evaluation of drought tolerance in Kabuli type Chickpea genotypes. Iranian Journal of Seed and Seedling Breeding, 27(3), 393-409. (In Farsi).
  14. Ramirez, V.P. & Kelly, J. D. (1998). Traits related to drought resistance in common bean. Euphytica, 99, 127-136.
  15. Rosielle, A.A. & Hambling, J. (1981). Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science, 21, 943-946.
  16. Sabeti, H. A. (1969). Evaluation of bioclimates of Iran. Tehran University. (In Farsi).
  17. Saxena, M.C. (1993). The challenge of developing biotic and abiotic stress resistance in cool season food legumes. In: Breeding for Stress toleramce in Cool-Season Food Legumes. Singh, K.B. & Saxena, M.C. (eds.), John wiley & sons, New York, NY.
  18. Saxena, N. P., Saxena, M. C., Johansen, C., Virmani, S. M. & Harris, H. (1996). Future research priorities for Chickpea in WANA & SAT. In: Adaptation of chickpea in the west Asia and north Africa regionSaxena, N. P. (ed.).. ICARDA, Aleppo, Syria.
  19. Silim, S.N. & Saxena, M.C. (1993). Adaptation of spring-sown chickpea to the meditaranian basin. Factors in fluencing yield under drough. Field Crops Research, 34, 137-146.
  20. Souri, J., Dehghani, H. & Sabaghpour, S. H. (2005). Study of chickpea genotypes in irrigation stress condition. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 36(6), 1517-1527. (In Farsi).
  21. Subarao, G. V., Johanson, C., Slinkard, A. E., Nageswara Rao, R. C., Saxena, N.P. & Chauhan, Y. S. (1995). Strategiesfor improving drought resistance in grain legumes. Critical Review in Plant Science, 14, 469-523.
  22. Takeda, S. & Matsuoka, M. (2008). Genetic approaches to crop improvement: responding to environmental and population change. Nature, 9, 444-457.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 31 شهریور 1392
  • تاریخ بازنگری: 10 اسفند 1393
  • تاریخ پذیرش: 29 فروردین 1394
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار