تأثیر تنش خشکی پس از مرحله گلدهی بر عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم نان زمستانه و بینابین

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

2 دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر، کرج

3 مربی موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر، کرج

4 استاد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

تنش خشکی به عنوان مهمترین تنش غیرزیستی نقش مهمّی در کاهش عملکرد گیاهان زراعی دارد. به منظور ارزیابی لاین‌های گندم تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی در مناطق سرد کشور و دستیابی به ارقام گندم با عملکرد بالا و متحمل به تنش کم آبی، این تحقیق با استفاده از 18 ژنوتیپ امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین در شش مکان (کرج، اردبیل، اراک، مشهد، جلگه رخ و میاندوآب) و در دو شرایط آبیاری نرمال و اعمال تنش قطع آبیاری پس از مرحله گلدهی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی (RCBD) در دو سال زراعی 87 - 1385به اجرا درآمد. نتایج تجزیه واریانس مرکب دو ساله نشان داد که درهردو شرایط (تنش خشکی وآبیاری نرمال) اثراصلی سال و ژنوتیپ و اثرهای متقابل مکان × سال وژنوتیپ× مکان× سال معنی‌دار بود. دامنه عملکرد دانه ژنوتیپ‌ها در شرایط آبیاری نرمال بین 5969 تا 7073 و در شرایط تنش خشکی بین 4041 تا 5676 کیلوگرم در هکتار بود. براساس نتایج حاصله از شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش، مقایسه میانگین رتبه ( ) و انحراف معیار رتبه (SDR) شاخص‌ها برای هر ژنوتیپ و مشاهده وضعیت قرار گرفتن ارقام در بای‌پلات Biplot)) ترسیمی، لاین C-85-3 با میانگین عملکرد دانه 5676 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش خشکی و با میانگین رتبه و انحراف معیار رتبه شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش به ترتیب برابر با 2/1 و 44/0 به عنوان برترین و لاین C-85-10 با میانگین عملکرد دانه 4041 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش و با و SDR به ترتیب 17 و 22/1 به عنوان حساس‌ترین لاین نسبت به تنش خشکی شناسایی گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Post-Anthesis Drought Stress on Grain Yield of Winter and Facultative Bread Wheat Genotypes

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Hajialian 1
  • Amir Yazdansepas 2
  • Ashkbous Amini 3
  • Mohammadreza Bihamta 4
  • Mohammad Hadi Mousavian 1
1
2
3
4
چکیده [English]

Drought stress as the most important abiotic stress plays a significant role in reduction of crops yield. This study was conducted at six agricultural experimental stations (Karadj, Ardebil, Arak, Mashhad, Jolgerokh and Miandoab) during 2006-08 cropping seasons. Experiments were carried out under normal irrigation and post-anthesis drought stress conditions using 18 wheat genotypes. Experimental design in all locations at both conditions was RCB with three replications. Results of combined ANOVA in normal and stress conditions showed significant effect for genotype and year, and also for location?? year, and genotype ? location ? year interactions. Mean grain yield of the genotypes under normal irrigation was from 5969 to 7073 kg ha-1, however under stress condition this range was between 4041 to 5676 kg ha-1. Based on stress tolerance and susceptibility indices per se and ranking parameters (R and SDR) of the indices for each genotype, C-85-3 with mean grain yield of 5676 kg ha-1 under drought stress condition, and R=1.2 and SDR= 0.44 was determined as the most tolerant genotype. The most susceptible genotype was C-85-10 with mean grain yield of 4041 kg ha-1 and R=17 and SDR=1.22.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biplot.
  • Drought stress
  • indices
  • Wheat