بررسی اثر تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچة برخی از ژنوتیپ‌ها و ارقام برنج (Oryza sativa L.) ایرانی

نویسندگان

چکیده

به منظور مطالعه و ارزیابی فیزیولوژیکی اثرات مقادیر مختلف تنش شوری، دو آزمایش جداگانه در شرایط هیدروپونیک (آبکشت) در مرحله جوانه‌زنی و گیاهچه‌ای گیاه برنج (Oryza sativa L.) در محل گلخانه مؤسسه تحقیقات برنج کشور در آمل به صورت فاکتوریل بر پایة طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1385 انجام گرفت. در این آزمایش، شانزده ژنوتیپ و ارقام برنج شامل: اهلمی طارم، شفق، غریب، طارم زوارک، خزر، موسی طارم، قشنگه، PSBR-C88، هیبرید بهار یک، نعمت A، PSBR-C84، حسن سرایی، عنبربو، گرده و تایچونگ در 4 سطح شوری (شاهد، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله جوانه‌زنی پارامترهای درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک کل گیاهچه اندازه‌گیری شدند. در مرحله گیاهچه‌ای نیز طول ریشه و ساقه، ارتفاع گیاچه، سطح برگ، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، غلظت یونNa+ و K+ و نسبتK+/Na+ در ریشه و ساقه و بیوماس کل تعیین گردیدند. تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری، رقم و اثر متقابل شوری و رقم بر کلیه پارامترهای اندازه‌گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بودند. نتایج حاصل در مرحله جوانه‌زنی نشان داد که کلیه صفت‌ها در پاسخ به تنش شوری، اختلاف معنی‌داری داشت. در مرحله گیاهچه‌ای به جز غلظت یون Na+ و نسبت K+/Na+ در ریشه و ساقه، بقیه صفات اندازه‌گیری شده با افزایش شوری کاهش یافتند. مشخص شد که رقم‌های PSBR-C88 و هیبرید بهار یک در سطوح مختلف شوری به ترتیب با بیشترین و کمترین سرعت رشد به عنوان رقم متحمل و حساس به تنش شوری انتخاب گردیدند. جهت پیش‌بینی روابط بین بیوماس کل و اجزاء آن، تجزیه علیت، بر مبنای رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات وزن خشک ریشه چه و ساقه چه در مرحله جوانه‌زنی و صفت‌های وزن خشک ریشه و اندام هوایی در مرحله گیاهچه‌ای در تولید بیوماس کل سهیم اند؛ ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو متغیر وزن خشک ساقه چه و اندام هوایی از اهمیت زیادی برخوردارند. این صفات، اثرات مستقیم زیادی بر بیوماس کل دارند و می‌توانند در برنامه‌های اصلاحی برنج مورد استفاده قرار گیرند. تجزیه علیت هم چنین نشان داد که بخش عمدة همبستگی وزن خشک ریشه‌چه در مرحله جوانه‌زنی و ریشه در مرحله گیاهچه‌ای با بیوماس کل، مربوط به اثرات غیر مستقیم آن‌ها از طریق متغیرهای دیگر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effects of Salt Stress on Seed Germination and Seedling Growth of some Iranian Rice (Oryza sativa L.) Genotypes and Cultivars

نویسندگان [English]

  • E. FARAHMANDFAR
  • K. POUSTINI
  • A. FALLAH
  • R. TAVAKOL AFSHARI
  • F. MORADI
چکیده [English]

To study the physiological effects of different levels of salt stress on germination and on seedling stages, two seperate experiments were undertaken in Rice Research Institute of Iran, Amol in 2006. The experiments were conducted in a completely randomized design of three replications in greenhouse. Sixteen rice genotypes namely: Ahlamitarum, Shafagh, Gharib, Taromzavarak, Khazar, Mosatarom, Ghashange, PSBR-C88, Hybride- bahare –1, Nemat–A, Hassansaraie, Anbarboo, Gerde, Tichong and four salinity levels (O, 4, 8, 12 ds m-1) were tested. Characters assessed were percent and rate of germination, length and dry weight of rootlet and of stemlet, total dry weight, Na+ and K+ contents, K+/Na+ ratio, dry weight as well as length of roots and shoots, leaf area and total biomass. Results indicated that the effects of salinity, genotype as well as their interactions were highly significant on all the evaluated traits. In germination stage, in response to salinity effects all characters significantly differed with their correlation coefficients being positive and highly significant. Except in Na+ content and K+/Na+ ratio in roots and shoots, all the other assessed traits at the seedling stage showed reduction with increasing salinity trend and in a number of traits the correlation coefficients were positive and significant. Genotypes PSBR-C88 and Bahar-1 exhibited the highest and the lowest growth rates. They were determined as the respectively tolerant and susceptible genotypes to salinity for using in future further experiments. Finally, for a prediction of the relationships of total biomass and its components, and also exclusion of removal the less important variables for path analysis, stepwise regressions was employed. Results obtained from stepwise regression indicated that only two out of seven traits (rootlet and stemlet dryweight) at the germinating stage and merely two out of thirteen traits (root and shoot dryweight) at seedling stage contributed to total biomass production. However, results optained from path analysis indicated that only the variables of stemlet and shoot dry weight were very important. These traits directly and to a very large extent affect total biomass and thus can be employed in rice breeding programs. Also, path analysis revealed that a major portion of correlations of other traits (rootlet and root dryweight, in both germinating and seedling stages) with total biomass were related to their indirect effects via other variables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biomass
  • hydroponic
  • K+
  • Na+
  • Rice cultivars and genotypes
  • salt stress
  • seed germination
  • Seedling.