واکنش وزن دانه گندم در موقعیت‌های مختلف مکانی سنبله و سنبلک به کاهش اندازه مبدأ

نویسندگان

چکیده

پژوهش‏ها در زمینهء دست ورزی روابط مبدأ-مقصد در گندم نتایج مشابهی در پی نداشته است و چنین استنتاج شده که عملکرد گندم می‏تواند محدودیت مبدأ، مقصد و یا هر دو را داشته باشد. در اغلب این مطالعات داده‌ها بر اساس میانگینی از کل دانه‏ها ثبت شده که مانع از درک میزان حساسیت دانه‏های واقع شده در قسمت‏های مختلف سنبله و سنبلک به قابلیت دسترسی به مواد فتوسنتزی است. در این آزمایش واکنش رشد و وزن نهایی دانه‏ها در سه قسمت پایینی، وسطی و انتهایی سنبله به همراه واکنش وزن تک دانه در موقعیت‏های مختلف سنبلک، به تعدیل روابط مبدأ-مقصد در طول دوره رشد دانه مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت گلدانی در گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 86-1385، انجام شد. تیمارها ترکیبی فاکتوریل متشکل از 7 رقم گندم نان (ارقام جدید و قدیم گندم از مناطق سرد، معتدل و گرم ایران) و 7 شدت حذف برگ (در دو مرحله: ساقه رفتن و 20 روز پس از گلدهی) بود، که بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. به طور کلی، تیمارهای حذف برگ باعث کاهش ‏معنی‏دار وزن ساقه اصلی نسبت به شاهد بدون حذف برگ گردید. به عبارت دیگر، کاهش قدرت مبدأ از طریق حذف برگ بهره برداری بیشتر گیاه از مواد ذخیره شده در ساقه‏ها یا کاهش ذخیره مواد فتوسنتزی در ساقه را منجر شد. حذف برگ واکنش ‏معنی‏دار وزن دانه‏ها را در هر سه قسمت انتهایی، میانی و پایینی سنبله در پی داشت که از این نظر دانه‏های واقع شده در قسمت انتهایی سنبله واکنش محسوس تری نشان دادند. اثر متقابلی بین رقم و حذف برگ دیده نشد و واکنش ارقام مختلف به سطوح مختلف تیمار حذف برگ یکسان بود. در مقایسات گروهی اثر حذف برگ بر وزن دانه در قسمت‏های مختلف سنبله در ارقام قدیم و همچنین رقم دیم مورد استفاده در این بررسی ‏معنی‏دار نشد. در صورتی که ارقام جدید حداقل در یکی از قسمت‏های سنبله، به خصوص در قسمت انتهایی سنبله، کاهش ‏معنی‏دار وزن دانه را در واکنش به تیمار حذف برگ نشان دادند. وزن تک دانه تنها در موقعیت G3 سنبلک به تیمار حذف برگ واکنش نشان داد، که این واکنش تنها در شدیدترین سطوح کاهش مبدأ مشاهده شد. در صورتی که در دو موقعیت G2 و G1 واکنش محسوسی به تیمار حذف برگ دیده نشد. به دلیل عدم تشکیل دانه در موقعیت G4 سنبلک در بر

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Source-Sink Reduction on Grain Weight at Different Positions within the Spike and Spikelet

نویسندگان [English]

  • Mohsen MohamadTaheri
  • Ali Ahmadi
  • Kazem Poustini
چکیده [English]

Studies on manipulating the source-sink relationships during postanthesis in wheat have shown inconsistent results, concluding that wheat yield could be either sink- or source-limited. Most studies have reported data of grain mass as an average of all grains preventing the recognition of different sensitivities to the availability of assimilates of grains placed at different positions within the spike. The response in growth and final mass of grains from the base, middle and apical part of spike along with the response in weight of individual grains from different positions within the central spikelets to decreases in assimilate availability was studied by moderating source-sink relationships during the grain growth period of wheat. Pot experiment was carried out, under natural conditions in the greenhouse areas of the College of Agriculture, University of Tehran, Karaj, in 2007-08 cropping season. Treatments consisted of 7 cultivars of bread wheat (new and old cultivars from moderate, cold and warm climates of Iran) and 7 defoliation treatments carried out at late joining stage and 20 days after anthesis. Treatments were arranged in 3-replicated factorial combination based on an RCBD design. In general, significant decrease of the peduncle weight was observed in defoliation treatments as compared with the control plants. In other words, decrease in the source strength through defoliation resulted in more consumption of water-soluble carbohydrates stored in the stem through kernels. On average in all cultivars, defoliation decreased grain mass in the base, middle and apical parts of the spike, of which the response of the apical part was more significant. Regarding the effect of defoliation on the weight of grains placed at different positions within the spike and individual grain weight in various positions of central spikelets, there was no obvious difference observed among cultivars. In old cultivars, defoliation did not affect grain weight at any spike position whereas, in the new ones, grain from some parts, particularly apical parts, was affected by defoliation. Significant decrease in individual grain weight was observed only for G3-positioned grains at severe defoliation treatments, but G1 and G2 positioned grains did not respond even to severe defoliation treatments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • defoliation
  • grain weight
  • Peduncle weight
  • Source-sink manipulation
  • Triticum aestivum