بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گندم نان و روابط بین صفات زراعی با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ژنتیک و تولید گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران.

2 گروه گیاه‌پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

3 گروه و اصلاح نباتات، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بهبود ژرم‌پلاسم و تنوع ژنتیکی راه‌کاری اساسی برای تولید قابل اعتماد و پایدار گیاهان زراعی است. در این پژوهش به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط صفات زراعی، 800 ژنوتیپ گندم پائیزه به همراه پنج رقم فلات، سرداری، روشن، زارع و پیشگام در قالب طرح حجیم شده در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در تجزیه خوشه‌ای به روشهای فازی و کا-مینز به چهار گروه تقسیم شدند. صفات وزن بیولوژیکی، عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع، طول سنبله و وزن دانه در سنبله به ترتیب بیشترین اهمیت را در بروز تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌ها در هر دوروش خوشه بندی داشتند. در تجزیه رگرسیون چندگانه صفات روز تا رسیدگی، زمان گلدهی و زمان رسیدگی، طول سنبله، عملکرد بیولوژیک‌، تعداد دانه و وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت 89/85 درصد از کل تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند. صفات عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بیشترین اثر مستقیم و مثبت را بر روی عملکرد دانه داشتند. نتایج نشان دادند که برخی از ژنوتیپ‌ها بر اساس تعدادی از صفات، به ویژه عملکرد دانه و اجزاء آن نسبت به ارقام شاهد برتری داشتند. این ژنوتیپ‌ها می‌توانند در شرایط آب و هوایی رفسنجان به عنوان ژنوتیپ‌های کاندید در برنامه‌های اصلاحی مورد توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Genetic diversity of bread wheat genotypes and relationship between agronomic traits using multivariate analysis

نویسندگان [English]

  • Hossein Dashti 1
  • Mozhgan Gholizadeh Vazvani 2
  • Mohammad Reza Bihamta 3
1 Department of Genetics and Plant Production, Faculty of Agriculture, Vali-e-Asr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran.
2 Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, Vali-e-Asr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran,
3 Department of Agronomy & Plant Breeding, Faculty of Agronomy Sciences, College of Agriculture & Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
چکیده [English]

Germplasm improvement and genetic diversity is a fundamental solution for reliable and sustainable production of field crops. In this research, to study the genetic diversity and the relationship between agronomic traits, 800 winter bread wheat genotypes along with five varieties of Falat, Sardari, Roshan, Zare, and Pishgam in the farm of the Faculty of Agriculture of Vali –e- Asr University in Rafsanjan were evaluated in an augmented design. Cluster analysis was conducted by two methods k-Means and fuzzy clustering. The genotypes under study divided into 4 groups in both methods. The traits: Biological weight, seed yield, harvest index, height, spike length and seed weight per spike were respectively the most important in grouping the genotypes in both clustering methods. In the regression analysis, the traits of days to flowering and days to ripening, spike length, biological yield, number of seeds and weight of seeds per spike, 1000 kernel weight, and harvest index accounted for 85.89% of the total variation in grain yield. The traits of Biological yield and harvest index had the most direct and positive effect on grain yield. Based on the results, some genotypes were superior to control cultivars based on a number of traits, especially seed yield and its components. These genotypes can be considered as candidate genotypes in breeding programs in Rafsanjan climate conditions.

Key Words: Genetic diversity, yield, path analysis, k-means, fuzzy clustering

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genetic diversity
  • Cluster analysis
  • yield
  • path analysis
  • k-means
  • تاریخ دریافت: 11 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 فروردین 1403
  • تاریخ پذیرش: 13 فروردین 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1403