نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1
دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران.
2
دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران.
3
استاد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران
4
کارشناس، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
کشت پاییزۀ نخود ممکن است به‌دلیل افزایش طول دورۀ رشد و افزایش بهره‌وری آب مصرفی، در مقایسه با کشت بهاره سبب افزایش عملکرد شود. اما اساسی‌ترین مشکل کشت پاییزۀ نخود، خطر بروز مرگ گیاه و کاهش عملکرد کمّی و کیفی بر اثر تنش سرماست. در برنامه‌های اصلاحی، ایجاد ژنوتیپ‌های مقاوم به سرما از استراتژی‌های اساسی است. لازمۀ ایجاد چنین ژنوتیپ‌هایی، وجود تنوع ژنتیکی است. بدین سبب این پژوهش تنوع مورفولوژیک 28 ژنوتیپ ایرانی نخود سیاه (دسی) در دو فصل کشت پاییز و بهار را در قالب طرح بلوک‌های تصادفی با سه تکرار بررسی می‌کند. همچنین ویژگی‌های مورفولوژیکی و فنولوژیکی قبل از برداشت و عملکرد و اجزای آن پس از برداشت ارزیابی می‌شود. برمبنای نتایج تجزیۀ واریانس، بین ژنوتیپ‌ها و اثر متقابل ژنوتیپ با فصل، اختلاف معناداری وجود دارد که حاکی از وجود تنوع ژنتیکی و واکنش متفاوت ژنوتیپ‌ها در دو فصل است. تعداد غلاف در بوته نیز همبستگی مثبت معناداری با عملکرد بوته در دو فصل کشت نشان داد. در کشت بهاره، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی با عملکرد بوته و تعداد غلاف در بوته، همبستگی منفی معناداری نشان داد. همچنین در کشت پاییزه، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه، همبستگی منفی معناداری داشتند. نتایج تجزیۀ علیّت بر ویژگی‌ها با بالاترین میزان همبستگی با عملکرد دانه نشان داد تعداد غلاف در بوته ،در دو فصل کشت، بیشترین اثر مستقیم مثبت را داشته است. همچنین تعداد شاخه‌های ثانویه و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی اثر غیرمستقیم زیادی داشته است. با توجه به این نتایج، ویژگی تعداد غلاف در بوته در دو فصل کشت ،مخصوصاً در کشت پاییزه، بیشترین اثر مثبت بر رشد و عملکرد گیاه داشت. بنابراین در بررسی مقاومت در مقابل سرما در نخود سیاه استفاده از آزمون مزرعه‌ای ژنوتیپ‌ها و تعداد غلاف به موازات آزمایش‌های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی امکان‌پذیر است. وجود ژنوتیپ‌های محلی با عملکرد و پتانسیل بیشتر نسبت به توده‌های زراعی زیر کشت در کشور، لزوم نگهداری و استفاده از ژنوتیپ‌های بومی نخود را در برنامه‌های اصلاحی یادآور می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Morphological variations black chickpeas by using multivariate analysis methods
نویسندگان [English]
-
Fatemeh Habibpour Mehraban
1
-
Reza Maali-Amiri
2
-
Hasan Zeinali Khaneghah
3
-
Mohammad Dashtaki
4
1
MSc., Department of Agronomy and Plant Breeding, University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, 31587-77871, Karaj, Iran
2
Associate Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, 31587-77871, Karaj, Iran
3
Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, 31587-77871, Karaj, Iran.
4
Exporter, Department of Agronomy and Plant Breeding, University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, 31587-77871, Karaj, Iran.
چکیده [English]
Chickpea fall planting may increase seed yield in comparison with spring planting due to the increased duration of growing period and increased water use efficiency. The most important problem with fall planting is the danger of occurrence of plant death and decreased seed yield quantitatively and qualitatively due to the cold stress. The major strategy in breeding program is development of genotype(s) which is tolerance to cold stress. To achieve that, having genetic variability is necessary. Therefore, the present study was conducted to evaluate morphological variations of 28 Iranian black chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes under field conditions in a Randomized Complete Block Design (RCBD) with three replications in fall and spring planting. Traits under study include morphological and phenological traits before harvest and seed yield and its components after harvest. Results of analysis of variance showed significant differences among genotypes and genotype × season interaction for most traits which is an indication of their diversity and different responses of genotypes in both planting seasons. There was a positive significant correlation between seed yield and pods per plant in two seasons. In spring planting, days to 50% flowering with seed yield and pods per plant and also in fall planting, seeds per pod with 100-seed weight showed negative significant correlations. The results of path analysis which was done on the basis of the highest correlations of traits with seed yield, pods per plant had the highest positive direct effect on seed yield in both planting seasons. The indirect effect of this trait through the number of second branches and days to 50% flowering was substantial in both plantings, respectively. These findings showed that in both growing seasons especially in fall planting, pods per plant had the maximum effect on plant growth and seed yield. Thus field studies on genotypes and pods per plant may be used along with physiological and molecular researches to evaluate cold tolerance in black chickpea. The existence of better local genotypes than check varieties supports the efforts on conservation and utilization of landraces in chickpea breeding programs.
کلیدواژه‌ها [English]
-
black chickpea
-
correlation coefficient
-
field experiment
-
Path analysis
-
pods per plant
-
seeds per pod
-
yield
)
