ارتباط تجمع برخی متابولیت¬ها با سازوکارهای فیزیولوژیک و بیوشیمیایی تحمل سرما و انجماد در گندم نان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی کرمانشاه،

2 استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

3 استاد موسسه تهیه بذر و نهال

چکیده

بهاره­سازی از بارزترین فرایند­های سازگاری غلات زمستانه در مناطق معتدل و سرد است. هدف از اجرای این پژوهش مطالعه ارتباط پاسخ تیمارهای خوگیری1 به سرمـا مبتنـی بر دوره­های متفاوت سرمادهی در چهار رقم گندم نان (نورستار، شهریار، الوند، کویر) واجد نیازهای متفاوت بهاره­سازی (از زمستانه تا بهاره) در شرایط مزرعه و نیز  دو شرایط محیط تحت کنترل (اتاق سرد و عادی)، با انباشت برخی ترکیبات بیوشیمیایی مرتبط با بیان تحمل به انجماد و برخی پاسخ­های متابولیک و فیزیولوژیک بود. توان خوگیری ارقام مورد ارزیابی طی دوره سرما و متعاقب آن، روند تحلیل رفتن این توانایی با مراحل نموی گیاهان از همبستگی قابل ملاحظه­ای برخوردار بود. اوج تحمل به انجماد در فاز رویشی گیاه و توأم با مرحله برجستگی ساده در مریستم انتهایی ساقه بود و ظهور برجستگی دوگانه مقارن با کاهش میزان تحمل گیاه به انجماد بود. در بوته­های گندم واجد نیازهای متفاوت بهاره­سازی، اعمال تیمار دمایی 1±3 درجه سانتیگراد شرایط تنش سرما را القاء ننمود، با این­حال، در گیاهان متأثر از تیمارهای خوگیری به سرما در محیط کنترل­شده اتاق سرد هماهنگ با گیاهان مزرعه­ای متأثر از تنش سرمای پاییز و زمستان، بیان تحمل به انجماد و تا حدودی انباشت ترکیبات محافظ گیاه در برابر سرما و انجماد و پاسخ­های فیزیولوژیک مشاهده شد. محتوای کلروفیل در ارقام زمستانه متحمل به انجماد به طرز معنی­داری از ارقام بینابین و بهاره بیشتر بود. محتوای پرولین در گیاهان از روندی مشابه با محتوای کلروفیل، در طول فصل سرما در مزرعه و نیز با تکمیل تیمار خوگیری به سرما در اتاق سرد برخوردار بود. خسارت غشای سلولی در رقم بهاره در مقایسه با دیگر ارقام متأثر از فصول سرما در مزرعه مشهود بود به طوری­که میانگین محتوای مالون­دی­آلدهاید در رقم بهاره کویر به ترتیب قریب به دو، چهار و هشت برابر بیشتر از رقم بینابین الوند و نیز ارقام زمستانه شهریار و نورستار بود. میانگین تجمع پراکسیدهیدروژن نیز در ارقام حساس در شرایط تنش سرما در مزرعه قریب به دو برابر بیشتر از ارقام متحمل به انجماد بود. در مجموع  نتایج این پژوهش در تأیید فرضیه­ای است که اذعان می­دارد انباشت اسمولیت­های سازگار و تغییرات متابولیک طی فصل سرما به عنوان رویدادی حیاتی در غلات، همسو با خوگیری و بیان مقاومت به سرما مطرح بوده که زمینه انطباق مناسب با دمای پایین را برای این گروه از گیاهان فراهم می­آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Low-temperature Acclimation and the Correlation of Vernalization Requirement with Accumulation of Some Compatible Solutes and Physiological Mechanisms in Bread Wheat

نویسندگان [English]

  • Shahriar SASANI 1
  • REZA TAVAKKOL AFSHARI 2
  • Siroos MAHFOOZI 3
1 Assistant Professor, Agricultural Research Centre, Kermanshah
2 Professor, Collge of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj
3 Assoicate Professor, Seed and Plant Improvement Institue, Karaj, Iran
چکیده [English]

Cold tolerance is an adaptative mechanism that plants in temperate climates require to survive and grow in suboptimal temperatures.  Exposed plant to low temperature produces a myriad of measurable changes in biochemical characters that are often highly correlated with plant cold tolerance.  A key element of cereal adaptation to cold is represented by the capacity for physiological adjustments that allows plants to retain growth and photosynthetic capacity at low temperature.  Four bread wheat cultivars were planted to examine the frost tolerance and its relationship with accumulation of cryoprotectant and some of the biochemical changes in controlled environment and field conditions. Prolonged cold treatment accelerated the transition to reproductive development in winter and facultative cultivars but not in the spring one.  Exposure to low-temperatures also enhanced frost tolerance of the winter and facultative wheats.  Maximum frost tolerance was detected around the vernalization fulfilment.  The highest frost tolerance potential was observed in the winter cultivar, where the longest cold treatments were necessary for fulfilment of vernalization response.  Frost tolerance responses were highly correlated with chlorophyll concentration and proline accumulation in cultivars.  Frost tolerance capacity was associated with reduced malondialdehyde content and hydrogen peroxide accumulation in cultivars.  According to the chlorophyll fluorescence parameters, cold acclimation treatments in controlled environment condition had no effect on induction of cold stress symptoms. These data support the hypothesis that vernalization fulfilment is the critical point in the down-regulation of cold tolerance expression, and vernalization with cold acclimation pathways are interconnected in cereals to delay the spring floral-development allowing acclimation to low-temperatures and accumulation of cryoprotectants during the vegetative stage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • vernalization
  • Cold acclimation
  • Chlorophyll
  • malondialdehide
  • hydrogen peroxide
  • Chlorophyll fluorescence