توارث برخی صفات کمی گندم نان (Triticum aestivum L.) تحت تنش خشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، پردیس کشاورزی و منابع دانشگاه تهران، کرج

2 دانشیار پردیس کشاورزی و منابع دانشگاه تهران، کرج

چکیده

  بررسی نحوه توارث، نوع عمل ژن­ها و تعیین استراتژی مؤثر اصلاحی در جهت بهبود صفات فیزیولوژیک و مورفو­فیزیولوژیک به­خصوص در شرایط تنش خشکی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به منظور تعیین نحوه توارث و برآورد اجزای ژنتیکی کنترل­کننده برخی صفات کمّی گندم نان در شرایط معمول و محدود آبی، والدین P1 و P2 و نسل­های F1، F2، BC1 و  BC2از ژرم­پلاسم­های (بزوستایا × بولانی و بزوستایا × لاین 518) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط آبی (معمول و محدود) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات عملکرد دانه، طول پدانکل، طول خوشه، وزن صد دانه، شاخص برداشت و وارثت­پذیری عمومی و خصوصی در نسل­های مختلف، مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین وراثت­پذیری عمومی صفات بین 83/0- 22/0 در شرایط معمول آبی و بین 95/0- 19/0 در شرایط محدود آبی و وراثت­پذیری خصوصی بین 71/0- 17/0 در شرایط معمول آبیاری و بین 71/0- 07/0 در شرایط محدود آبی متغیر بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که میانگین مربعات نسل­ها برای اکثر صفات معنی­دار است. لذا تجزیه میانگین نسل­ها برای این صفات صورت گرفت. کنترل ژنتیکی اکثر صفات در تلاقی اول (بزوستایا × بولانی) به­صورت غالبیت بود، در این مورد پیشنهاد می­شود گزینش را تا نسل­های بعدی به تأخیر انداخت و یا از راهبردهای اصلاحی دیگر نظیر دورگ­گیری (هیبریداسیون) استفاده نمود. در صورتی که در تلاقی دوم (بزوستایا × لاین 518) اجزای افزایشی در کنترل صفات نقش بارزی اعمال کردند و مشخص می­کند که در این تلاقی، گزینش در نسل­های اولیه مؤثرتر می­باشد. کنترل ژنتیکی صفات در هر دو شرایط محیطی مشابه بود و تنش کم­آبی کنترل ژنتیکی صفات را تغییر نداد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Inheritance for Some Quantitative Traits in Bread Wheat Using Generation Mean Analysis Under Water Deficit Condition

نویسندگان [English]

  • Mojahed KAMALIZADEH 1
  • Abdolhadi HOSEINZADEH 2
  • HASAN ZEINALI KHANGHAH 2
1 Graduate students, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
2 Associate Professor, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
چکیده [English]

Investigation of inheritance, mode of gene action and determination of effective breeding strategy for improvement of physiological and morpho-physiological traits specifically in drought stress conditions is very important. To determine the inheritance pattern and genetic parameters of quantitative characters in bread wheat (Triticum aestivum), P1, P2, BC1, BC2, F1, F2 generations derived from crosses between Bezostaya×Bolani and Bezostaya×518 Line were evaluated under normal and limited water conditions using a complete Randomized Block design with four replications. Five traits including harvest index, grain yield, 100 grains weight, and peduncle and spike length were measured. Broad sense heritability means in normal water condition ranged from 0.22 to 0.83 ranged from 0.19 to 0.95 in limited water condition, while mean narrow sense heritability ranged from 0.17 to 0.71 and from 0.07 to 0.71 for normal and limited conditions, respectively. The results obtained from analysis of variance indicated that mean squares in generations were statistically significant for most of the traits so generation means analysis was performed for these traits.  In Bezostaya×Bolani cross dominant gene action were mostly observed while in the Bezostaya×518 additive effects were seen, suggesting the application of early generation selection in first cross and the application of later generation selection in the second one. The genetic control of environmental conditions was similar and water stress did not alter genetic control.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bread wheat
  • Drought stress
  • Generation mean analysis
  • yield