اثر تاریخ‌ کاشت‌های مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزای پاییزه

نویسنده

استادیار مرکز تحقیقات

چکیده

زمان کاشت مناسب با فراهم کردن میزان رشد لازم بوته‌های کلزا از طریق کاهش آسیب‌پذیری آنها در برابر سرما، سبب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه و روغن می‌گردد. در این مطالعه 5 ژنوتیپ پاییزه برتر کلزا در چهار زمان کاشت 21 شهریو‌ر‌‌‌‌ماه، 1، 10 و20 مهر‌ ماه از نظر فنوتیپ مناسب بوته‌ها برای زمستان گذرانی، اثرات سرما روی بقای زمستانی آنها، عملکرد دانه، روغن و اجزای عملکرد دانه در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، طی سال زراعی 88-1387 ارزیابی شدند. نتایج به‌دست آمده نشان داد با تاخیر زمان کاشت از20 شهریور تا20 مهر ماه، تعداد برگ در بوته و قطر طوقه به هنگام کاهش میانگین دمای روزانه به کمتر از صفر گیاهی کلزا (?C ?)، ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه و روغن کاهش و درصد سرمازدگی بوته‌ها افزایش معنی‌داری داشتند. تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه و روغن حاصل از دو تاریخ کاشت اول در یک گروه آماری و دو تاریخ کاشت آخر با مقادیر کمتر، در گروه آماری دیگر قرار گرفتند. تاخیر در زمان کاشت با کاهش تعداد خورجین در بوته باعث کاهش عملکرد دانه گردید. به‌نظر می‌رسد زمان 20 شهریور تا اول مهر ماه برای کاشت کلزای پاییزه در منطقه خسروشهر و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه (سرد و نیمه خشک در روش پهنه بندی کوپن) مناسب باشد. در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه مودنا و لیکورد از تعداد برگ در بوته و قطر طوقه کمتری برخوردار بودند و بیشترین طول خورجین به اپرا تعلق داشت. در نهایت بین این ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه و روغن اختلاف معنی‌داری دیده نشد و برای کشت در منطقه و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه مناسب دیده شدند. به‌نظر می‌رسد اثرات القایی عوامل محیطی همچون دوره‌های خشکی و افزایش دما بتواند با تحریک رشد، تفاوت اولیه ژنوتیپ‌ها به ویژه از نظر قطر طوقه و تعداد برگ را تحت تاثیر قرار دهد. این امر با تکرار آزمایش‌ قابل بررسی خواهد بود.

عنوان مقاله [English]

Effects of Planting Dates on Yield and Yield Components of Fall Rape Oilseed Cultivars

نویسنده [English]

  • bahman PASBAN ESLAM
چکیده [English]

Proper sowing date along with providing normal growth rate in rape oilseed plants significantly leads to higher seed and oil yield via decreasing cold damages. The experiment was conducted as factorial with two factors including sowing dates with 4 levels (12 and 23 September, 2 and 12 October) and genotypes with 5 levels (Modena, Licord, Okapi, Opera and Zarfam) in three replications. The study was carried out in East Azarbaijan Research Center for Agriculture and Natural Resources (46? and 2? E, 37? and 58? N) during 2007-2008. The results indicated that genotypes at late sowing date had significantly lower leaves and rosette diameter, because at that time average air temperature was below rape oilseed base temperature (5 ?C) and indicated higher cold damage. Plants in the first and the second planting dates in compare with two late planting dates, indicated significantly higher values of plant height, pods per plant, seed and oil yields. Late planting was accompanied by decreasing pods per plant and seed yield reduction in plants. It seems that 12- 23 September could be suitable period to cultivate fall genotypes of rape oilseed in Khosrov Shahr and areas with similar climate (cold and semi-arid, according to Koppen climatic classification). Among studied genotypes, Modena and Licord had lower amounts of leaves per plant and rosette diameter. Also Opera had the longest pod length. Finally genotypes indicated similar seed and oil yields and therefore could be suitable for cultivation in Khosrov Shahr and areas with similar climate. It seems that induced effects of environmental factors such as drought periods and increasing temperature, could affect growth rate via primary differences (such as leave numbers) amonge genotypes. It is possible to investigate these traits by repeating the experiment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cold stress
  • oilseed rape
  • Seed and oil yields