تجزیه ژنتیکی عملکرد و صفات زراعی گندم نان تحت شرایط تنش و بدون تنش خشکی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

2 استادیار پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

3 استاد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

4 دانشیار پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

5 دانشیار پژوهشی موسسه تهیه و اصلاح نهال و بذر

چکیده

تنش خشکی از مهم ترین تنش های محیطی است که عملکرد دانه را تحت تأثیر قرار می دهد. با توجه به اینکه عملکرد دانه حاصل اثر متقابل تعداد زیادی از صفات گیاه و محیط است، بنابراین صفات مورفولوژیک و زراعی مرتبط با آن، که ازنظر ژنتیکی دارای پیچیدگی کمتری هستند، می تواند به عنوان معیار گزینش در شرایط محیطی مدنظر قرار گیرد. در این تحقیق دو تلاقی کویر×شیراز و آذر?×شیراز انجام شد (شیراز والد حساس، کویر و آذر? دو والد متحمل به خشکی هستند) و نسل هایBC2 , BC1 ,F2 , F1 به دست آمده به همراه والدینشان در یک طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط تنش خشکی و نرمال کاشته شدند. صفات زراعی مثل تعداد پنجه، ارتفاع بوته، طول خوشه اصلی، طول پدانکل، وزن کل بوته، وزن خوشه اصلی، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، زمان رسیدگی و شاخص برداشت اندازه گیری شد. تجزیه واریانس وزنی نشان داد که بین نسل ها در همه صفات، تفاوت معنی دار وجود دارد. تجزیه میانگین نسل ها انجام شد. در بیشتر صفات علاوه بر اثرات ساده افزایشی و غالبیت، اثرات اپیستازی به خصوص اثر متقابل افزایشی×افزایشی هم وارد مدل شدند. در صفات وزن کل بوته، تعداد دانه در خوشه و زمان رسیدگی جزء غالبیت بزرگتر از جزء افزایشی بود لذا اصلاح این صفات از طریق انتخاب مفید نخواهد بود و استفاده از هیبریداسیون بهتر است. برای وزن هزار دانه نقش اثر افزایشی بیشتر از غالبیت بود، پس می توان از روش های مختلف گزینش برای اصلاح آن استفاده کرد. در صفات تعداد دانه در خوشه و زمان رسیدگی هم روش های مبتنی بر گزینش و هم هیبریداسیون مفید هستند. متوسط وراثت پذیری عمومی در شرایط آبیاری و تنش به ترتیب 517/0 و 592/0 بود. برآورد وراثت پذیری عمومی و خصوصی و نوع عمل ژن ها نشان داد که گزینش به منظور بهبود صفات مورد مطالعه در شرایط تنش مناسب خواهد بود و از صفات شاخص برداشت و زمان رسیدگی و وزن کل ساقه و ارتفاع بوته و طول خوشه می توان به عنوان معیارهای انتخاب غیر مستقیم برای بهبود عملکرد دانه گندم در شرایط تنش خشکی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Genetic Analysis of Yield and Agronomic Traits in Bread Wheat (Triticum aestivum) under Normal and Drought Stress Conditions

نویسندگان [English]

  • zahra shirkavand 1
  • mohsen ebrahimi 2
  • mohammad reza bihamta 3
  • reza amiri 4
  • goodarz najafian 5
  • hossein ali ramshini 2
1
2
3
4
5
چکیده [English]

Drought stress is one of the most important environmental stresses that affect yield of bread wheat strongly. Considering that the yield achieved with the interaction of a large number of plant traits and environment, so the morphological and agronomical traits, can serve as selection criteria under environmental conditions. By genetic analysis and estimation of inheritance and mode of gene action of yield-related traits, we can determine effective breeding methods specifically under drought stress conditions. For this reason, 2 crosses Kavir×Shiraz and Azar2×Shiraz were performed (Shiraz is a susceptible cultivar, while Azar2 and Kavir are tolerant cultivars). F1, F2, BC1, BC2 generations obtained and along with their parents were planted in a randomized complete block design with three replications under drought stress condition. Various agronomic traits such as number of tiller, length of plant, length of main spike, length of peduncle, weight of plant, weight of main spike, weight of tiller, number of grains in main spike, 1000-grain weight, date of maturity and harvest index were measured. Results of weighted analysis of variance showed significant difference between generations for all traits. Generation mean analysis was performed. In more traits, in addition to additive and dominant effects, epistasis effects and additive× additive effects were added to the model. In traits of weight of plant, weight of stem, number of grains in main spike, and date of maturity, dominant effects was more than additive effects. Therefore, breeding of these traits is not useful and hybridization is better. For 1000-grain weight that additive effects was more than dominant effects, can use various selective methods for breeding. In traits of 1000-grain weight, number of grains in main spike, date of maturity, both of selective-based and hybrid-based methods are useful. Mean of heritabilities in stress and non-stress condition were 0.592 and 0,517. Estimation of broad, narrow sense heritabilities and mode of gene action indicated that selection for improvement of traits studied in stress condition will be suitable and traits such as length of plant and spike, weight of shoot, date of maturity, and harvest index can be used as indirect selection criteria for improving grain yield under drought stress condition. Genetic control of number of tiller, length of plant, length of peduncle and number of grains in main spike was not similar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agronomic traits
  • bread wheat
  • gene action
  • Generation means analysis