اثر تنش خشکی و محدودیت منبع و مخزن بر تبادلات گازی و عملکرد آفتابگردان (Helianthus annuus L.)

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان

چکیده

به منظور بررسی تغییرات عملکرد، تبادلات گازی و ارزیابی محدودیت منبع و مخزن در آفتابگردان رقم آذرگل تحت شرایط آبیاری و تنش خشکی آزمایشی در سال 1387 به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در3 تکرار در شرایط مزرعه‌ای به اجرا درآمد. سطوح فاکتور اصلی شامل تیمار آبیاری (آبیاری در پتانسیل آبی 3- بار) و تنش خشکی (عدم آبیاری از یک ماه پس از کاشت تا رسیدگی) و سطوح فاکتور فرعی شامل ترکیبی از 5 سطح برگ‌زدایی (عدم برگ‌زدایی به عنوان شاهد، 25، 50، 75 و 100 درصد برگ‌زدایی) در دو مرحله گرده‌افشانی (5R) و اتمام دانه‌بندی (7R) بودند. محدودیت مخزن نیز از طریق قطع نصف طبق در مرحله گرده‌افشانی در تمامی تیمارهای مورد بررسی اعمال گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که تیمارهای برگ‌زدایی و تنش خشکی از طریق کاهش تولید زیست‌توده و تعداد دانه پر و در نتیجه کاهش شاخص برداشت عملکرد را کاهش دادند. تنش خشکی بر میزان روغن دانه بی تأثیر بود، میزان پروتئین دانه را کاهش داد و باعث کاهش سرعت فتوسنتز و هدایت روزنه‌ای و افزایش کارایی مصرف آب گردید، در حالی که برگ‌زدایی باعث افزایش سرعت فتوسنتز شد. در شرایط تنش خشکی هر دو محدودیت منبع و مخزن مشاهده شد، اما در شرایط آبی علی‌رغم تولید مواد فتوسنتزی بیشتر، محدودیت مخزن شدیدتر و تعیین‌کننده نهایی عملکرد بود. در کل می‌توان گفت با توجه به روند هماهنگ کاهش درصد روغن و افزایش محدودیت منبع در شرایط تنش، استفاده از ارقام با محدودیت منبع کمتر با افزایش درصد روغن همراه خواهد بود. همچنین در شرایط آبی ارقام دارای طبق بزرگتر و تعداد دانه بیشتر در طبق می‌توانند به واسطه رفع محدودیت مخزن به بهبود عملکرد در این شرایط کمک کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Grain Yield, Gas Exchange and Source and Sink Limitation in Sunflower under Drought Stress at Different Levels of Defoliation

نویسندگان [English]

  • Adel Siosemardeh 1
  • Hossein Ranjbar-balkhkanlou 2
  • Yousef Sohrabi 1
  • Bahman Bahram nejad 1
1
2
چکیده [English]

In order to investigate of the effects of water stress on seed yield and gas exchange and to evaluate the relationship between source and sink in sunflower Azargol variety, a split-plot factorial field experiment was conducted in 2008. In this experiment, water stress (no irrigation from 30 days after sowing till ripening) and irrigation (irrigation at -3 bar soil water potential) were considered as main factors and leave removal at five levels (0% as control, 25%, 50%, 75%, and 100% defoliation) as sub factors in flowering period (R5) and end of seed setting (R7). For sink limitation, after pollination, one half of seeds in the head were removed. The results showed that defoliation and drought stress reduced grain yield through biomass, number of filled seed and harvest index reduction. Drought stress showed no significant effects on seed oil content, while decreased protein content. Results indicated that water stress decreased photosynthesis rate, stomatal conductance and increased water use efficiency, but defoliation increased photosynthesis rate. However it can be concluded that at water stress conditions, both source and sink restricted grain yield whereas at irrigation conditions, the sink limitation determined final grain yield. The reduction of seed oil and increasing source limitation under drought stress conditions showed that use of varieties with lower source limitation associated with increased seed oil content. Under irrigated conditions, varieties with high number of grains per head can eliminate sink limitation and lead to improved grain yield.

کلیدواژه‌ها [English]

  • defoliation
  • Photosynthesis rate
  • Seed oil content
  • Stomatal conductance
  • Sunflower
  • Water consumption
  • Water use efficiency.