تجزیه ژنتیکی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مرتبط با کیفیت دانه در ارقام برنج

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

2 دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

چکیده

به منظور مطالعه نوع عمل ژن‌ها و نحوه توارث صفات فیزیکی و شیمیایی مرتبط با کیفیت ظاهری و پخت دانه برنج، تجزیه میانگین نسل‌ها با استفاده از تلاقی دو رقم برنج ایرانی به نام‌های دیلمانی و سپیدرود با خصوصیات کیفی متفاوت انجام شد. بذرهای والدینی به همراه بذر نسل‌های F1، F2، BC1 و BC2 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه کشت شد و دوازده صفت فیزیکی و شیمیایی شامل طول و عرض شلتوک، نسبت طول به عرض شلتوک، درصد برنج سالم و خرد، طول و عرض دانه سفید، نسبت طول به عرض دانه سفید، وزن صد دانه، مقدار آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینی‌شدن و مقدار پروتئین مورد ارزیابی قرار گرفتند. براساس نتایج تجزیه میانگین نسل‌ها، برای کلیه صفات مورد مطالعه مدل افزایشی- غالبیت بهترین برازش را نشان داد و برای هیچ یک از صفات، اثرات متقابل بین مکانی (اپیستازی) معنی‌داری مشاهده نشد. برآورد درجه غالبیت ژن‌ها نیز نشان داد که صفات طول شلتوک و عرض دانه سفید تحت کنترل فوق غالبیت ژن‌ها، نسبت طول به عرض دانه و درجه حرارت ژلاتینی‌شدن تحت کنترل غالبیت کامل ژن‌ها و سایر صفات مورد مطالعه تحت کنترل غالبیت ناقص ژن‌ها قرار دارند. میانگین وراثت‌پذیری عمومی صفات از 39/0 برای عرض شلتوک تا 93/0 برای درجه حرارت ژلاتینی شدن دانه و میانگین وراثت‌پذیری خصوصی صفات از 32/0 برای عرض شلتوک تا 76/0 برای مقدار آمیلوز متغیر بود. در مجموع نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که برای اصلاح جمعیت حاصل از تلاقی ارقام دیلمانی و سپیدرود از نظر طول و عرض شلتوک، عرض دانه سفید، نسبت طول به عرض دانه سفید و درجه حرارت ژلاتینی‌شدن بهتر است از پدیده هتروزیس و تولید هیبرید استفاده شود، اما برای سایر صفات مورد مطالعه، ابتدا می‌توان با انتخاب نتاج برتر حاصل از این تلاقی در طی چندین نسل، سهم ژن‌های با اثرات افزایشی را افزایش داد و سپس با تلاقی لاین‌های برتر در نسل‌های بالاتر، از اثرات غالبیت ژن‌ها نیز استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Genetic Analysis of Physical and Chemical Characteristics Associated With Grain Quality in Rice

نویسندگان [English]

  • Ali Ghorbanipour 1
  • Babak Rabiei 2
1
2
چکیده [English]

In order to study the gene actions and heritability of the physical and chemical characteristics associated with appearance and cooking quality of rice grain, generation mean analysis was performed using a cross between two Iranian rice cultivars, Deylamani and Sepidroud, having different quality characters. Seeds of the parental lines and F1, F2, BC1 and BC2 generations were grown in randomized complete block design with three replications in farm. Twelve chemical and physical traits including: paddy length, paddy width, paddy length to width ratio, head rice percent, broken rice percent, white grain length, white grain width, white grain length to width ratio, 100-grain weight, amylose content, gelatinization temperature and protein content were measured. The analysis of variance showed significant differences between generations for all studied traits. According to generation mean analysis, additive dominance model was fit for all traits and the epistatic effects were not significant. Degree of dominance showed that the paddy length and white grain width were controlled by over-dominance, white grain length to width ratio and gelatinization temperature by complete dominance and the other traits by partial dominance effect. Average broad-sense heritability ranged from 0.36 to 0.93 for paddy width and gelatinization temperature, respectively, and average narrow-sense heritability varied from 0.32 to 0.76 for paddy width and amylase content, respectively. In conclusion, the results of this study showed that to improve paddy length, paddy width, white grain length to width ratio and gelatinization temperature in population resulting the cross between Deylamani and Sepidroud, the heterosis and hybrid production method will be suitable, but for other studied traits, selection after crossing can be used at first to increase the favorable genes and then hybridization between the lines with good performance will be performed to utilize the dominance gene effects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gene action
  • Generation means analysis
  • grain quality
  • heritability
  • Rice.