واکنش گندم‌های تتراپلوئید پوشینه‌دار به تنش کمبود نیتروژن در مقایسه با گندم ماکارونی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج

2 دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان

3 دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج

چکیده

این آزمایش به منظور بررسی تأثیر کمبود نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ژنوتیپ‌های گندم تتراپلویید در مزرعه به صورت کرت‌های خرد شده در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی به اجرا در‌آمد که در آن چهار سطح کود نیتروژن خالص (20، 80، 140 و 200 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل اصلی و هشت ژنوتیپ گندم شامل گروه ژنوتیپ‌های ماکارونی (شوآ و استاگاتا) و گروه ژنوتیپ‌های گندم پوشینه‌دار (سینگرد، شهرکرد، جونقان، خویگان، زرنه، اوزون بلاغ) به عنوان عامل فرعی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از بررسی تأثیر نیتروژن بر صفات مورد بررسی نشان داد که اثر کود نیتروژن بر شاخص سطح برگ، تعداد پنجه در مترمربع، عملکرد دانه و مقدار پروتئین دانه، معنی‌دار بود و بین ژنوتیپ‌ها نیز از لحاظ کلیه صفات به جز میزان کلروفیل b، عملکرد ماده خشک و پروتئین دانه تفاوت معنی‌داری مشاهده شد. اثر متقابل ژنوتیپ با مقدار نیتروژن برای صفات شاخص سطح برگ، کلروفیل a، b و کل، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و پروتئین دانه معنی‌دار بود. همچنین اثر متقابل گروه ژنوتیپ در نیتروژن برای شاخص سطح برگ، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه و درصد پرتئین دانه معنی‌دار بود، که نشان‌دهنده اثر متفاوت مقادیر کود نیتروژن بر صفات هر یک از گروه‌های گندم زراعی و پوشینه‌دار است. بالاترین مقدار در صفات وزن هزار دانه (2/45 گرم)، تعداد دانه در سنبله (4/36) و عملکرد دانه (8/5028 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (6/26درصد) به گروه ژنوتیپ‌های زراعی تعلق داشت. حداکثر مقدار کلروفیل کل (69/3 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ)، تعداد سنبله در مترمربع (2/941) و درصد پروتئین دانه (16درصد) نیز به گروه ژنوتیپ‌های پوشینه‌دار تعلق داشت. با توجه به نتایج فوق چنین به نظر می‌رسد که ژنوتیپ‌های پوشینه‌دار تتراپلوئید تحمل بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های اصلاح شده در مقابل کمبود نیتروژن از خود نشان می‌دهند و می‌توان از این غلات قدیمی جهت کشت در مناطقی با فقر غذایی و تهیه محصولات متنوع غذایی نیز بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Response of Hulled Tetraploid Wheats to Nitrogen Deficit Stress in Comparison to Macaroni Wheat

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Pourazari 1
  • Parviz Ehsanzade 2
  • Shahrokh Jahanbin 3
1
2
3
چکیده [English]

In order to study the effect of nitrogen level on physiological characteristics, grain yield and yield components of tetraploid wheat genotypes, a split plot Randomized Complete Block Design field experiment with three replications was conducted in 2007 at Research Farm of Isfahan University of Technology. Four levels of nitrogen fertilizer (20, 80, 140 and 200 kg/ha) were chosen as main plots and eight tetraploid wheat genotypes, consisting a group of six hulled wheat (Singerd, Shahekord, Jooneghan, Khooygan, Zarneh and Ozonbolagh), T. turgidum subspp. dicoccum, and a group of two free-threshing durum genotypes (Shoa and Ostagata), T. turgidum subspp durum, as sub plots. Measurements were made on physiological characteristics such as LAI, chlorophyll fluorescence and leaf chlorophyll content. After harvest, yield and yield components, total dry weight, harvest index and percent of protein were evaluated. Results showed that there were significant differences between nitrogen levels in LAI, grain yield and protein content. There were statistically significant differences between genotypes for all measured characteristics except for total dry matter, chlorophyll B and protein content. Significant interactions of genotype × nitrogen were detected for LAI, chlorophyll content, ear per m2, number of grain per ear, yield and grain protein. The interactions between groups and nitrogen on LAI, number of grain per ear, grain yield and protein content were significant. Maximum 1000 grain weight (45.2g), number of grain per ear (36.4), grain yield (5028.8 kg/ha) and harvest index (28%) were seen in durum groups and maximum leaf chlorophyll content (0.097 mg/ml), number of ear per m2 (941.2) and protein content (16%) were observed in hulled groups of genotypes. All of the measured characteristics except for number of grain per ear, grain yield and harvest index decreased with nitrogen deficit in durum wheat genotypes. Grain yield and number of ear per m2 for hulled wheats increased with decreasing nitrogen level. It was concluded that at least with hulled wheat group used here, the latter wheats could be more resistant to environmental constrains such as nitrogen deficit, compared to the modern durum genotypes. In addition, hulled tetraploid genotypes may have the potential for food producing purposes in marginal and stressfull conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chlorophyll fluorescence.
  • Durum Wheats
  • Grain yield
  • Hulled Wheats
  • nitrogen