برآورد قابلیت ترکیب پذیری و اثرات ژنی در ژنوتیپ های برنج

نویسندگان

چکیده

تعداد پنج رقم اصلاح شده برنج به عنوان لاین با سه رقم بومی برنج به عنوان تستر در سال 1381 به روش لاین× تستر (3×5) با یکدیگر تلاقی داده شدند. در سال بعد، 15 هیبرید حاصل همراه با 8 ژنوتیپ والدی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات برنج (رشت) مورد مطالعه قرار گرفتند. هدف از این تحقیق برآورد قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی و تعیین نحوه کنترل ژنتیکی 10 صفت زراعی و کیفی بود. تجزیه واریانس ژنوتیپ‌ها، والدین و تلاقی‌ها براساس روش لاین× تستر برای کلیه صفات به جز عملکرد دانه برای تلاقی‌ها در سطح احتمال 5 و 1 درصد معنی‌دار بود. تجزیه قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) نشان داد که ارقام کادوس و غریب از نظر عملکرد دانه و ارقام کادوس، هاشمی، نعمت و لاین 830 از نظر طول و شکل دانه دارای GCA مثبت و معنی‌دار بودند که نشان‌دهنده قابلیت انتقال مطلوب این صفات توسط ارقام مذکور بوده است. ارقام کادوس و حسنی برای صفت تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و ارتفاع بوته دارای GCA منفی و معنی‌دار بوده‌ و می‌توانند سبب کوتاهی دوره رشد (زودرسی) و پاکوتاهی در نتاج شوند. تلاقی غریب/IR50 دارای قابلیت ترکیب‌پذیری خصوصی (SCA) مثبت و معنی‌دار برای صفت عملکرد دانه و تلاقی‌های هاشمی/IR28، غریب/کادوس و حسنی/ لاین 830 دارای SCA مثبت و معنی‌دار برای تعداد پنجه بودند. برای صفت شکل دانه سهم واریانس افزایشی بسیار بیشتر از واریانس غالبیت بود که نشان می‌دهد این صفت بوسیله اثر افزایشی ژنها کنترل می‌شود و بنابراین می‌تواند به نتاج منتقل شود. برای صفاتی مانند تعداد دانه پر و پوک در خوشه، طول دانه، ارتفاع بوته و به ویژه تعداد پنجه در بوته، سهم واریانس افزایشی کم و سهم واریانس غالبیت قابل توجه بود. بنابراین از صفات مذکور می‌توان در برنامه تولید واریته‌های برنج هیبرید استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation of Combining Ability and Gene Effect in Rice Genotypes

نویسندگان [English]

  • H. R. SOROUSH
  • B. RABIEI
چکیده [English]

Five improved along with three local rice varieties were crossed in a line× tester method in 2001. Fifteen F1 hybrids and eight parental genotypes were planted in a randomized complete block design with 3 replications at Rice Research Institute of Iran, Rasht, in 2002. The main objective of the research was to estimate the general and specific combining ability and gene action for 10 agrnomic and qualitative traits. Analysis of variance based on line×tester method showed that the mean squares of treatments, parents and crosses for all traits (except grain yield for crosses) were significant at 5% and 1% probability levels. General combining ability (GCA) was positive and significant for grain yield in Gharib and Kadus varieties. There was also positively significant GCA for grain length and shape in Kadus, Hassani, Nemat and in line 830. Therefore, these traits can be positively transferred to progenies. Kadus and Hassani varieties exhibited negative and significant GCA for plant height and 50% of flowering. These genotypes can transfer early maturiy and dwarfism to progenies. The cross Gharib/IR50 had positive and significant specific combining ability (SCA) for grain yield. There were also the same SCA for tiller number in crosses Hashemi/IR28, Gharib/Kadus and Hassani/Line 830. Estimation of genetic variance components indicated that the grain shape was controlled through additive gene effects. It showed that this trait can be transferred into progenies. The other such traits as tiller number, grain length, number of filled grain per panicle and plant height were controlled by dominance gene effects. Therefore, these traits can be effecitively employed to produce hybrid varieties

کلیدواژه‌ها [English]

  • combining ability
  • Gene effects
  • heritability
  • Line×Tester analysis
  • Rice.