بررسی برخی جنبه‌های فیزیولوژیک عملکرد ارقام حساس و متحمل به تنش خشکی گندم تحت شرایط تنش خشکی پس از گرده افشانی

نویسندگان

چکیده

تنش خشکی یکی از عوامل اصلی کاهش تولید محصولات زراعی است و مطالعه صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل تنش خشکی و صفات مرتبط با تعیین عملکرد در این شرایط می‌تواند به شناخت راهکارهای برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد گیاهان زراعی کمک کند. به همین منظور یک آزمایش گلخانه‌ای و یک آزمایش مزرعه‌ای بر روی دو رقم حساس و دو رقم متحمل به خشکی گندم انجام شد. اعمال تنش خشکی پس از گرده‌افشانی باعث کاهش محتوی آب نسبی، میزان فتوسنتز، دوام سطح برگ، محتوی کلروفیل، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه شد. به طوری که میانگین عملکرد دانه در شرایط مزرعه از 5152 به 3051 کیلوگرم در هکتار و در شرایط گلخانه از 85/0 به 51/0 گرم در بوته کاهش یافت. ارقام متحمل دارای محتوی آب نسبی بالاتر و افت کمتر عملکرد در شرایط تنش بودند. همچنین ارقام متحمل دارای میزان انتقال مجدد و کارایی بالاتر ساقه در انتقال مجدد مواد بودند. که همین عامل باعث افت کمتر عملکرد آنها بود. از بین اجزاء عملکرد تنش خشکی پس از گرده افشانی فقط وزن هزار دانه را کاهش داد که علت آن را احتمالا محدودیت منبع در تامین مواد فتوسنتزی و کاهش قدرت مخزن در جذب و ذخیره مواد فتوسنتزی می‌توان ذکر کرد. میزان محتوی آب نسبی با میزان فتوسنتز و میزان عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد که با توجه به بالاتر بودن آن در ارقام متحمل می‌توان از آن به عنوان معیاری برای انتخاب ارقام متحمل استفاده کرد همچنین بالاتر بودن کارایی ساقه در انتقال مجدد مواد می‌تواند باعث ثبات بیشتر عملکرد و افت کمتر آن در شرایط تنش خشکی پس از گرده افشانی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of some Physiological Aspects of Yield in Drought Tolerant vs Susceptible Wheat (Triticum aestivum L.) Cultivars under Post Anthesis Drought Stress Conditions

نویسندگان [English]

  • A. TAVAKOLI
  • A. AHMADI
  • H. ALIZADEH
چکیده [English]

Drought stress is a major factor limiting crop production. Investigation of physiological characteristics related to drought tolerance and crop production may be useful in selecting drought tolerant cultivars as well as in improving crop yield. Two drought tolerant (Azar2 & Back cross Roshan) and two drought susceptible (Marvdast & Shiraz) cultivars were investigated in both greenhouse and field experiments. Post-anthesis drought stress caused decrease in Relative Water Content (RWC), photosynthetic rate, leaf area durability duration, chlorophyll content, biomass production, harvest index as well as grain yield. Drought tolerant cultivars exhibited higher RWC, stem reserve remobilization and lower yield losses compared to susceptible cultivars. High stem reserve remobilization resulted in grain yield stability under drought stress conditions. Among the yield components only thousand seed weight was reduced by post-anthesis drought stress. Both source and sink limitation appeared to be responsible for reduction of thousand seed weight under drought stress conditions. RWC was significant and positively correlated with photosynthetic rate and with grain yield. RWC was higher in tolerant cultivars than in susceptible ones. Thus RWC could be used as a useful marker for selecting drought tolerant cultivars. High stem reserve remobilization may result in yield stability and lower reduction of yield under post-anthesis drought stress conditions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought stress
  • remobilization
  • RWC
  • Wheat
  • Yield physiology