سرعت و مدت پر شدن دانه و انتقال مجدد کربن در ارقام گندم نان در پاسخ به تنش خشکی

نویسندگان

چکیده

کشور ایران با توجه به اقلیم نیمه خشکی که دارد، به طور گسترده ای متأثر از تنش خشکی می باشد. به منظور تعیین روابط احتمالی بین سرعت و مدت پر شدن دانه، انتقال مجدد و عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی، تعداد 11 رقم گندم آبی و دیم با پتانسیل عملکرد و مقاومت به خشکی متفاوت طی سه سال زراعی (81-1379) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش، بصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی شامل دو فاکتور رژیم آبیاری به عنوان فاکتور اصلی (آبیاری و عدم آبیاری) و ارقام گندم به عنوان فاکتور فرعی (الوند، کراس شاهی، مهدوی، m-75-7 ، طوس، بک کراس روشن، گلینسون، سبلان، آذر2، آگوستا- سفید و سرداری) در چهار تکرار اجرا گردیدند. در شرایط آبی ارقام مهدوی، الوند و بک کراس روشن یشترین و ارقام سبلان، سرداری و آگوستا سفید کمترین میانگین عملکرد سه ساله را داشتند. با این وجود، ارقام مهدوی و الوند کمترین میزان عملکرد و بیشترین درصد کاهش عملکرد در شرایط تنش را نیز به خود اختصاص دادند. براساس شاخص حساسیت به تنش(SSI)، ارقام سرداری، آگوستا-سفید، آذر2 و سبلان که دارای SSI کمتر بودند به عنوان ارقام مقاوم و ارقام الوند، کراس شاهی و مهدوی کهSSI بیشتری داشتند به عنوان ارقام حساس به خشکی در نظر گرفته شدند. به طور کلی تنش خشکی میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی کاهش داد اما کارایی انتقال مجدد را افزایش داد. در شرایط تنش خشکی، ارقام مقاوم آگوستا-سفید، سرداری و سبلان، بیشترین میزان و کارایی انتقال مجدد را به خود اختصاص دادند. سرعت رشد دانه در تیمار آبی بیشتر از تنش خشکی بود. در کل ارقام قاوم در راحل اولیه توسعه دانه، سرعت رشد بیشتری در مقایسه با ارقام حساس داشتند. در شرایط تنش رقم آگوستا- سفید (مقاوم) دارای بیشترین سرعت رشد دانه در دو هفته دوم و بیشترین انتقال مجدد بود، در حالیکه رقم کراس شاهی (حساس) کمترین سرعت رشد دانه و انتقال مجدد ماده خشک را از ساقه در بین 11 رقم گندم مورد بررسی دارا بود. طول دوره پرشدن دانه نیز تحت تأثیر تنش خشکی از 42 روز به 28 روز کاهش یافت. در شرایط آبیاری، سرعت و طول دوره پرشدن دانه رابطه ای با عملکرد نشان نداد ولی در شرایط تنش خشکی ارقام مقاوم به خشکی سرعت پرشدن دانه بیشتری داشتند ولی طول دوره پرشدن دانه در این ارقام بیشتر از ارقام حساس نبود. با توجه به اینکه عملکرد سه ساله رقم

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Rate and Duration of Grain Filling and Stem Reserve Remobilization in Wheat Cultivars as a Response to Water Deficit

نویسندگان [English]

  • A. AHMADI
  • A. SIOSE MARDE
  • K. POOSTINI
  • M. ESMAIIL POUR JAHROMI
چکیده [English]

Iran is widely drought prone, considering its semi-arid climate. Eleven wheat cultivars differing in yield potential and drought resistance were employed to determine the possible relationship among grain filling rate and duration, stem reserves remobilization and grain yield under either irrigated (IR) or non-irrigated (NIR) conditions at Gerizeh research station in Sanandaj for a duration of 3 years (2001 – 2003). A split plot design based on RCB of four replications in which water moisture regime (irrigated and non-irrigated conditions) was considered as main plot and cultivar as sub plot were employed in each experimental year. Mahdavi, Alvand and Roshan- Back cross appeared as high yield while Sabalan, Sardari, Agosta-Sefid as low yield cultivars under irrigation conditions. Meanwhile, Mahdavi and Alvand (the high yield cultivars) produced low yields and thus suffering from greater yield loss under NIR conditions. Sardari, Agosta-Sefid, Azar 2 and Sabalan exhibited low values of stress susceptibility index (SSI) and thus were considered as resistant cultivars whereas Alvand, Cross-Shahi and Mahdavi with high SSI as susceptible ones. Water stress decreased the rate of stem reserves remobilization but increased the efficiency of remobilization under NIR conditions. Water stress reduced grain filling rate. At an earlier stage, grain filling rate of resistant cultivars was higher than that of susceptible ones. Under NIR conditions, Agosta-Sefid (resistant cultivar) with the highest stem remobilization showed a highest value of grain filling rate during the 14 to 28 days after anthesis, whereas Cross-Shahi (susceptible cultivar) with lowest stem remobilization, showed a low value of grain filling rate during the foregoing growth stage. Water stress also reduced grain filling duration from 42 to 28 days. Under IR conditions, there was no relationship observed between grain yield, and grain filling rate and its duration. Under NIR conditions, resistant cultivars had a higher grain filing rate than the susceptible ones although the grain filling period was the same in either of the resistant and susceptible cultivars. Since Mahdavi cultivar benefitted from a higher mean yield than the other cultivars, thus it is proposed that this cultivar be cultivated in such cold areas as Kurdistan province

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultivar
  • Drought stress
  • Grain filling rate and duration
  • remobilization
  • Wheat