بررسی اثر تنش گرمای پایان فصل بر محدودیت مبداء و عملکرد ژنوتیپ‌های گندم (Triticum aestivum L.) در خوزستان

نویسنده

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش گرمای بعد از گرده‌افشانی بر میزان محدودیت مبداء و عملکرد دانه ژنوتیپ‌‌های گندم نان، دو آزمایش جداگانه هر کدام در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 84-1383 و در شرایط محیطی اهواز اجرا گردید. شش ژنوتیپ‌‌ گندم (چمران، ویناک، 10-79S، فونگ، دز و کویر) در دو تاریخ کشت مطلوب و با تاخیر، به منظور برخورد مراحل فنولوژیک بعد از گرده‌افشانی با گرما مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد، بیشترین و کمترین عملکرد دانه در شرایط مطلوب به ترتیب به ارقام چمران و فونگ اختصاص داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه در شرایط تنش گرمای پایان فصل به ترتیب در ژنوتیپ‌‌های ویناک و10-79S مشاهده شد. ژنوتیپ‌‌های 10-79S و فونگ به ترتیب از بیشترین و کمترین میزان حساسیت به تنش برای عملکرد دانه برخوردار بودند، بیشترین و کمترین میزان کاهش عملکرد دانه در شرایط تنش به ترتیب در همین ژنوتیپ‌‌ها مشاهده شد. با استفاده از شاخص تحمل به تنش، چمران متحمل‌ترین و کویر حساس‌ترین ژنوتیپ‌‌ها به تنش گرمای پایان فصل برای عملکرد دانه برآورد شدند. میانگین محدودیت مبداء در شرایط مطلوب و تنش به ترتیب 3/8 و 24 درصد بود. میانگین افزایش محدودیت مبداء در شرایط تنش نسبت به پتانسیل منبع در شرایط مطلوب 29 درصد برآورد شد. نتایج همچنین نشان داد، لاین‌‌ دیررس 10-79S نسبت به ارقام زودرس نظیر فونگ و ویناک از محدودیت منبع و کاهش وزن و عملکرد دانه بیشتری در شرایط تنش برخوردار بود. به نظر می‌رسد، افزایش محدودیت مبداء ژنوتیپ‌‌های دیررس به دلیل مواجه شدن دوره پر شدن دانه در این ژنوتیپ‌‌ها با گرمای پایان فصل بود، در حالی که ژنوتیپ‌‌های زودرس با گرده‌افشانی زود هنگام، قبل از وقوع شرایط تنش گرمای پایان فصل، محدودیت مبداء و تغییرات وزن دانه کمتری در شرایط تنش داشتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Effect of Terminal Heat Stress on Source Restriction and Grain Yield in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes under Khuzestan Conditions

نویسنده [English]

  • A. MODHEJ
چکیده [English]

In order to study the effects of post – anthesis heat stress on source of six wheat genotypes (Vee/Nac, Chamran, S79-10, Dez, Fong and Kaveer), two separate field experiments were conducted as delayed as against optimum sowing dates in Ahvaz coditions. Plants in delayed sowing date experienced heat stress at post-anthesis growth stage. As study of grain yield indicated that the highest and the lowest grain yields in optimum conditions belonged to Chamran and Fong genotypes, respectively. The highest and the lowest grain yields in stress conditions were obtained for Vee/Nac and S79-10 genotypes, respectively. The highest and the lowest stress susceptibility index (SSI) for grain yield and also the highest and the lowest reduction in grain yields occurred for S79-10 and Fong genotypes, respectively. Chamran and Kaveer genotypes expressed the highest and the lowest stress tolerance indexes (STI) for grain yield. Mean of source restriction in optimum and heat stress conditions were 8.3% and 24%. Mean of source restriction aggravation in late heat stress was 29%. Higher source limitation in a late maturity genotype such as S79-10 was related to delay in anthesis and a coincidence of grain growth period with heat stress. In such short-season genotypes as Fong and Vee/Nac with early anthesis, grain growth period was ahead of heat domineering conditions. Indeed the lowest source restriction along with the lowest grain yield reduction were recorded in these latest mentioned genotypes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • A
  • genotypes
  • Post – anthesis heat stress
  • Source restriction
  • stress indices