بررسی ویژگی‌های فیزیولوژیک مرتبط با اثر تنش کمبود آب در ژنوتیپ-های کنجد (Sesamum indicum L.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

2 دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

مطالعۀ واکنش­های فیزیولوژیک ژنوتیپ­های مختلف کنجد (Sesamum indicum L.) به تنش کمبود آب می­تواند به شناسایی سازوکارهای مؤثر بر مقاومت گیاه به این تنش کمک کند. دراین راستا، اثر تنش کم‌آبی بر غلظت کلروفیل، پرولین، کربوهیدرات‌های محلول برگ، میانگین سرعت فتوسنتز خالص، هدایت روزنه­ای، حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII، ارتفاع بوته و وزن خشک اندام هوایی گیاه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به‌صورت کشت گلدانی در گلخانه­های پژوهشی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان بررسی شد. سطوح تیمار آبیاری شامل آبیاری پس از رسیدن پتانسیل آب خاک گلدان­ها به 2/0- مگاپاسکال (شاهد)، 5/0- مگاپاسکال (کمبود جزئی آب)، 1- مگاپاسکال (کمبود متوسط آب) و 4/1- مگاپاسکال (کمبود شدید آب) به‌عنوان فاکتور اول و 12 ژنوتیپ کنجد به‌عنوان فاکتور دوم در نظرگرفته شد. بیشترین کاهش مقدار کلروفیل (46 درصد) در تنش کمبود شدید آب و در ژنوتیپ ناز تک‌شاخه مشاهده شد. کمبود شدید آب، موجب کاهش 8/43، 6/39، 6/46 و 7/17 درصدی میانگین سرعت فتوسنتز خالص، هدایت روزنه­ای، محتوای کلروفیل کل و حداکثر ‌کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم IIدر مقایسه با شاهد شد. بیشترین افزایش پرولین (8/129 درصد) و کربوهیدرات­های محلول برگ (6/35 درصد) در کمبود شدید آب نسبت به شاهد مشاهده شد. کمبود شدید آب سبب کاهش 5/21 درصدی ارتفاع بوته و 52 درصدی وزن خشک اندام هوایی گیاه در مقایسه با شاهد شد.کمبود شدید آب با اثرگذاری منفی بر سیستم فتوسنتزی از طریق محدود کردن هدایت روزنه­ای و کاهش میانگین سرعت فتوسنتز خالص، سبب کاهش حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII شد. کاهش حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII از یک سو و کاهش مقدار کلروفیل گیاه در اثر کمبود شدید آب از سوی دیگر، سبب کاهش تولید مواد فتوسنتزی و درنهایت، کاهش عملکرد (مادۀ خشک اندام هوایی) در ژنوتیپ­های تحت بررسی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Physiological Characteristics Related to Water Deficit in Some Genotypes of Sesame (Sesamum indicum L.)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Seyyedan Jasbi 1
  • Parviz Ehsanzadeh 2
1 Graduate student, Department of Agronomy and Plant Breeding, College of Agriculture, Isfahan University of Technology, Iran
2 Associate Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, College of Agriculture, Isfahan University of Technology, Iran
چکیده [English]

Investigation of physiological responses to water deficit in sesame (Sesamum indicum L.) genotypes can help to identify effective mechanisms of plant resistance to stress. Therefore, chlorophyll content, proline, soluble carbohydrates, net photosynthesis rate, stomatal conductance, maximum quantum efficiency (fv/fm), plant height and shoot dry weight in a complete block factorial pot experiment with three replications were conducted at the College of Agriculture, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran. Four levels of irrigation included irrigation when the soil, water potential of pots was approximately -0.2 MPa (control) =W1, -0.5 MPa (low water deficit) =W2, -1.0 MPa (intermediate water deficit) =W, and -1.4 MPa (severe water deficit) =W4 and 12 sesame genotypes. The highest reduction in chlorophyll content (46%) in the severe water deficit and the genotype was Non-branching Naz. Net photosynthesis rate, stomatal conductance, total chlorophyll content and maximum quantum efficiency (Fv/Fm) were decreased by 43.8%, 39.6%, 46.6% and 17.7%, respectively, compared to control. Proline and soluble carbohydrate content of sesame genotypes was increased by 129.8% and 35.6%, respectively, under severe water deficit compared to control. Plant height and plant dry weight decreased with severe water deficit by 21.5% and 52%, respectively, due to severe water deficit. Severe water deficit, with negative effects on photosynthetic systems by limiting stomatal conductance and reduce the net photosynthesis rate, was due to the decrease in maximum quantum efficiency. Decrease in maximum quantum efficiency on one side and the chlorophyll content reduction in other side, reduces the photosynthetic production and reduce the yield (dry matter) per genotypes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chlorophyll
  • Proline content
  • Sesame
  • soluble carbohydrates
  • Water deficit